سهراب امیریان - استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری. دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
شهرام سلامتی گبلو - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
برهان ویسی ناب - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

نابرابری جنسیتی به تفاوت و تبعیض میان زنان و مردان در هدف­های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، بهداشتی و غیره اشاره دارد؛ که فرد یا گروه به کمک آن­ها به قدرت و منزلت می­رسد. مطالعات نشان می­دهد که بدون توجه به شرایط زنان، دستیابی به توسعه برای هیچ کشوری میسر نخواهد بود زیرا همواره زنان نیمی از جمعیت هر کشور را تشکیل می­دهند. هدف پژوهش حاضر تحلیل وضعیت شاخص­های نابرابری جنسیتی در کشورهای خاورمیانه (۱۶ کشور) است. پژوهش حاضر از لحاظ هدف، کاربردی – نظری و به لحاظ نوع، توصیفی – تحلیلی است. جامعه آماری پژوهش ۱۶ کشور خاورمیانه می­باشد. داده­های مورد نیاز پژوهش از طریق گزارش توسعه انسانی و نابرابری جنسیتی سال ۲۰۱۸ سازمان ملل جمع­آوری شده است. متغیرهای پژوهش شامل ۶ متغیر: نرخ مرگ و میر مادران در هر ۱۰۰ هزار تولد؛ نرخ باروری زنان نوجوان (۱۵ تا ۱۹ سال) از هر ۱۰۰۰ زن؛ کرسی های پارلمانی کسب شده توسط زنان؛ نرخ مشارکت زنان در بازار کار؛ جمعیت که حداقل به آموزش ثانویه رسیده اند (۲۵ سال به بالا) و امید به زندگی میان زنان می­باشند. جهت وزن­دهی به متغیرهای پژوهش از روش AHP و جهت رتبه­بندی و ارزیابی وضعیت مطلوبیت شاخص نابرابری جنسیتی در کشورهای خاورمیانه از تکنیک کوپراس استفاده شده است. نتایج پژوهش بیانگر آن است که از ۱۶ کشور خاورمیانه چهار کشور کویت، لیبی، قطر و عربستان ضمن کسب رتبه اول تا چهارم در وضعیت کاملا مطلوب به لحاظ عدم برخورداری از شاخص نابرابری جنسیتی قرار دارند و به واقع میان زنان و مردان تفاوت و تبعیض بسیار کمی نسبت به سایر کشورهای خاورمیانه وجود دارد؛ کشورهای یمن و سودان با قرار گرفتن در رتبه­های آخر در وضعیت کاملا نامطلوب قرار دارند؛ این مورد نشان دهنده تفاوت و تبعیض بسیار زیاد میان مردان و زنان در تمام موارد در این دو کشور می­باشد. همچنین کشور ایران با نمره کوپراس ۵۵۲/۵۴ درصد در رتبه نهم و وضعیت مطلوبیت متوسط به لحاظ شاخص نابرابری جنسیتی قرار دارد.

شاخص نابرابری جنسیتی, سطح بندی, تکنیک کوپراس, کشورهای خاورمیانه