محمد رضا رضوانی - دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران
مصطفی هرائینی - دانشگاه تهران
معصومه امانی - دانشکده علوم جغرافیایی دانشگاه خوارزمی

توسعه روستایی از عوامل مختلفی نشات می گیرد که یکی از آن ها مسکن مطلوب است که یکی از شاخص های تعیین کیفیت زندگی و رفاه اجتماعی نیز می باشد، بنابراین برنامه ریزی برای مسکن روستایی به عنوان یکی اجزای اصلی نظام سکونت گزینی امری ضروری می باشد. یکی از راه های مهم آگاهی از وضعیت مسکن در فرایند برنامه ریزی روستایی، استفاده از شاخص های مسکن است این شاخص ها بیانگر وضعیت کمی و کیفی مسکن روستایی در هر مقطع زمانی است. پژوهش حاضر از  نوع کاربردی- توسعه ای و ازنظر روش توصیفی تحلیلی بوده که با هدف بررسی شاخص های کمی و کیفی مسکن مناطق روستایی استان تهران انجام شده است. آمارهای موردنیاز از سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۹۵ مربوط به استان تهران استخراج گردیده و سپس ۱۹ شاخص اصلی با بهره گیری از اصول آماری شاخص سازی و داده پردازی در ۵۲ شاخص مسکن روستایی، ترکیب و استنتاج گردیده اند و  با استفاده از روش تحلیل عاملی مهم ترین عوامل موثر در وضعیت مسکن روستایی تعیین شده اند. در مرحله بعد با بهره گیری از روش ویکور مناطق روستایی شهرستان های استان ازلحاظ برخورداری از شاخص های مسکن رتبه بندی و سطح بندی شدند. یافته های پژوهش حاصل از تحلیل عاملی، بیانگر تقلیل شاخص های مورد مطالعه به چهار عامل است که جمعا ۶۷/۹۳ درصد از واریانس را دربر می گیرند. در بین ۴ عامل استخراج شده، عامل رفاهی به تنهایی ۷۹/۵۹ درصد واریانس را پوشش می دهد. که تاثیرگذارترین عامل در مطالعه است. نتایج به دست آمده از مدل ویکور جهت رتبه بندی مناطق روستایی تهران بر اساس شاخص های مورد بررسی حاکی از آن است که شهرستان شمیران با مقدار Q (۹۸/۰) در رتبه نخست و شهرستان های قدس و ملارد نیز با مقدار  Q(۲۰/۰ و ۱۹/۰) در رتبه آخر قرارگرفته اند.

شاخص های کمی و کیفی مسکن, تحلیل عاملی, روش ویکور, مناطق روستایی تهران