یاسر سنائی - کارشناس ارشد زبانشناسی، دانشگاه پیام نور تهران جنوب، ایران
آرزو نجفیان - دانشیار زبانشناسی، دانشگاه پیام نور تهران جنوب، ایران
سیف الله ملایی پاشایی - استادیار زبانشناسی، دانشگاه پیام نور تهران جنوب، ایران
علی سنائی - کارشناسی ارشد جامعه شناسی، دانشگاه کردستان، ایران

پژوهش حاضر در چهارچوب گویش شناسی داده بنیاد (گویش سنجی) و با بهره از تحلیل انبوهه ی داده ها، می کوشد مهمترین گروه های «مرز همگویی» گویش های شمال استان ایلام نمایان سازد. جامعه ی آماری این پژوهش، تمامی ۱۶ دهستان از مجموع چهار شهرستان حوزه ی شمالی استان ایلام را در برمی گیرد. این پژوهش بر اساس نمونه گیری از تمامی روستاهای بیش از ۱۰۰ خانوار حوزهی پژوهش بوده و بر این اساس و با توجه به شباهت گویشی، بعد مسافت، محدودیت های پژوهش و گویش های منحصربه فرد، از هر روستا یک نمونه گویشی تهیه شده است. ابزار مورد استفاده در این پژوهش، همان پرسش نامه ی «طرح ملی اطلس زبانی ایران» است. مبنای تحلیل این پژوهش، مجموعا ۱۱۷ واژه و عبارت و سه جملهی ساده، مستخرج از پرسشنامه است. روش پژوهش میدانی است. تحلیل داده های گردآوری شده به صورت آماری به انجام رسیده است. با بهرهگیری از امکانات آماری بستهی نرمافزاری گویش سنجی و نقشهنگاری RuG/L۰۴ پراکندگی مناطق گویشی، توزیع تنوعات آوایی، واژگانی و نحوی حوزهی پژوهش واکاوی شد. نتایج نشان داد که سه گروه گویشی عمده ی «لکی»، «لری» و «کردی جنوبی» و مجموعا شش زیرگروه گویشی در شمال استان ایلام وجود دارد. همچنین از تحلیل داده ها مشخص شد که یک گروه «مرز همگویی» برجسته ، گونه های زبانی شمال استان ایلام را از هم متمایز می کند؛ مهم ترین عناصر این گروه عبارتند از: دو تناوب برجسته ی آوایی (تناوب همخوان /h/ و /x/، و تناوب /ᵻ/ و /jæ/)، هفت تناوب ساختواژی (شامل تلفظ واژه های بچه، پدر بزرگ، دختر، تلفظ ضمیر مشترک «خودش»، تنوعات تلفظی حرف اضافهی «با/ همراه»، تنوعات تلفظی بن مضارع مصدر «خواستن»، پیشوند استمراری) و یک تناوب نحوی برجسته تحت عنوان (ارگتیو) می باشد.

گویش سنجی, تنوع گویشی, اطلس گویشی, تحلیل انبوهه, مرز همگویی