سید افشین سجادی - مربی پژوهش، بخش گیاهپزشکی، مرکز تحقیقات و آموزش تیرتاش، بهشهر، ایران
هدی عاصمی - استادیار پژوهش، بخش گیاهپزشکی، مرکز تحقیقات و آموزش تیرتاش، بهشهر، ایران

قارچ عامل پژمردگی فوزاریومی و نماتد ریشه گرهی، از عوامل بیماری زای گیاهی با اهمیت می­باشند که در تمام نقاط دنیا پراکنده بوده و می­تواند موجب خسارت محصول در کشورهای تولید کننده توتون گردد. کنترل این عوامل بیماری زا با استفاده از آفت کش ها، تناوب زراعی، ارقام مقاوم، کنترل بیولوژیک، استفاده از عصاره های گیاهی و روغن ها و غیره انجام می شود. ارقام مقاوم از نظر اقتصادی برای مدیریت این عوامل بیماری ترجیح دارد، زیرا آفت کش ها گران قیمت بوده و مصرف آن­ها آلودگی محیط زیستی به همراه دارند. هدف از این تحقیق بررسی واکنش برخی از ارقام توتون به قارچ عامل پژمردگی فوزاریومی و نماتد ریشه گرهی و اثر متقابل آن­ها می باشد. به این منظور طرحی به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب کاملا˝ تصادفی با دو عامل که عامل اول رقم (۱۳ رقم گرمخانه ای و ۲۲ رقم هواخشک) و عامل دوم نوع مایه زنی (نماتد به تنهایی، قارچ به تنهایی و قارچ + نماتد) با چهار تکرار در سال ۱۳۹۱ در گلخانه مرکز تحقیقات و آموزش تیرتاش در نظر گرفته شد. بوته های توتون در زمان انتقال نشا به گلدان های ۵/۱ کیلو گرمی با تعداد ۳۰۰۰ تخم و لارو سن دوم زنده و فعال نماتد مایه­زنی شده و مایه زنی قارچ ها ۱۰ تا ۱۵ روز بعد از نشاکاری صورت گرفت. بعد از ۷۰ روز صفات تعداد توده تخم، تعداد تخم در هر توده، نمره گال، ضریب تولید مثل، وزن تر برگ و ریشه محاسبه شد. نتایج نشان داد که اثرات متقابل نماتد و قارچ در توتون از نوع تشدیدکننده بود. به طوری که ترکیب هم زمان نماتد و قارچ افزایش معنی­داری در درجه علایم و شدت نکروز ریشه داشت. تحلیل نتایج حاصل از اجرای طرح نشان داد ارقام مورد بررسی از نظر واکنش به نماتد ریشه گرهی و قارچ عامل پژمردگی فوزاریومی در صفت مورد ارزیابی دارای اختلاف معنی داری در سطح آماری یک درصد بودند و برخی از ارقام نسبت به سایر ین مقاومت بالاتری داشتند. ارقام Bel ۶۱-۱۰، NC ۱۰۰، بارلی ارومیه ۳ و HB۴۱۰۵P به قارچ عامل پژمردگی فوزاریومی و نماتد ریشه گرهی مقاوم بودند. همچنین برخی ارقام مانند Speight G-۲۸، Ergo و بارلی ۲۱ حساسیت بسیار بالایی نسبت به قارچ عامل پژمردگی فوزاریومی و نماتد ریشه گرهی داشتند.

ارقام توتون, قارچ های بیماری زای خاکزی, نماتد ریشه گرهی, مقاومت و حساسیت