زهزه فنی - دانشیارگروه جغرافیای انسانی و آمایش دانشگاه شهید بهشتی تهران
لطفعلی کوزه گر - استادیار گروه جغرافیای انسانی و آمایش دانشگاه شهید بهشتی تهران
علی سامانی مجد - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه شهید بهشتی

مسکن پایدار به عنوان زیر مجموعه­ای از شاخص­های توسعه شهری پایدار از عوامل مهم و تاثیرگذار در کیفیت زندگی شهروندان است، مسکن پایدار دارای ویژگی­های آسایش مناسب، فضای مناسب، عوامل بهداشتی مناسب، مکان مناسب و قابلت دسترسی است. این درحالی است که در کشور ما شکل­گیری محلات شهری در دوره­های مختلف محیط­های مسکونی متفاوتی را بوجود آورده است. ضرورت ایجاب می­نماید پایداری این محیط­ها به لحاظ شاخص­های مسکن پایدار مورد پایش و ارزیابی قرار گیرد تا برنامه­های آتی حوزه مسکن جهت­گیری مناسبی را دنبال نماید. این پرسش مطرح می­شود که شاخص­های مسکن شهری پایدار در محلات قدیمی و نوساز در چه وضعیتی قرار دارند؟ مطالعه موردی شهر تهران و جامعه آماری سرپرستان خانوار دربافت نوساز محله پونک و بافت قدیمی محله اتابک می­باشند. روش تحقیق پیمایشی (توصیفی-تحلیلی) است و در جمع­آوری داده­ها و اطلاعات از روش کتابخانه­ای و میدانی استفاده شده است. نتایج حاصل نشان می­دهد میانگین شاخص دسترسی به مراکز خرید ۴۶.۶ و میزان رعایت بهداشت در واحد مسکونی با میانگین۶۷.۷ و شاخص برخورداری از تجهیزات سرمایشی و گرمایشی با میانگین۵۳.۴ از ملاک­های برتری بافت نوساز محله پونک به نسبت محله اتابک است. گرچه به طور نسبی محله پونک نسبت به محله اتابک در شرایطی بهتر و مساعدتری قرار دارد اما اختلاف دو محله از نظر متغیرهای مورد بررسی تفاوت چندانی نشان نمی­دهد. نتایج حاصل از آزمون­های یومن وایتنی و کای دو بیانگر شدت اختلاف و سطح معناداری دو محله در مقایسه با هم هستند. به لحاظ داشتن شاخص­های مسکن پایدار شهری در هر دو محله از وضعیت مطلوبی برخوردار نیستند و میانگین­های حاصل از آزمون کای دو کمتر از حد متوسط عدد ۳ بوده، که با استانداردهای پایداری مطابقت ندارد و باعث شکل­گیری محیط­های مسکونی ناپایدار شده است. بر این اساس بافت­های نوساز و قدیم شهری، الگوها و الویت های متفاوتی از برنامه ریزی مسکن بر اساس نیازسنجی ها و تاکید بر وجوه اجتماعی، اقتصادی و کالبدی با تاکید بر عدالت اجتماعی و فضایی را طلب می کنند.

مسکن شهری, توسعه پایدار, محلات شهری, شهر تهران