زهرا عبداللهی ترکمانی - جغرافیا و برنامه ریزی شهری-دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه محقق اردبیلی-اردبیل
محمدحسن یزدانی - جغرافیا و برنامه ریزی شهری- دانشکده ادبیات و علوم انسانی- دانشگاه محقق اردبیلی-اردبیل
ابوالفضل قنبری - هیات علمی/ دانشگاه تبریز

ساختار فضایی حاکم بر شهرها به روابط متقابل و عوامل مختلفی بستگی دارد و این روابط در مقیاس شهری بزرگ، دارای پیچیدگی و درهم تنیدگی خاصی است. لذا اهمیت نگرش به ساختار فضایی شهر، دارای اهمیتی زیادی است. کلان شهر تبریز همچون سایر کلان­شهرهای ایران با رشد سریع جمعیت مواجه بوده و این مسئله باعث پیچیدگی­های کالبدی و فضایی و در نتیجه موجب پیچیدگی شناخت و تحلیل سازمان و ساختار فضایی آن شده است؛ هدف اصلی پژوهش حاضر شناخت ساختار فضایی کلان شهر تبریز با روش چیدمان یا پیکره­بندی فضایی است. روش پژوهش به صورت کمی و از نوع توصیفی-تحلیلی است. محدوده مورد مطالعه کلان شهر تبریز و واحد تحلیل محورهای اصلی و شریان­های درجه یک و درجه دو شهر بوده است. داده­های مورد استفاده در پژوهش حاضر به روش کتابخانه­ای و میدانی گردآوری شده است. روش تجزیه­وتحلیل داده­های به دست آمده با استفاده از تکنیک تحلیل چیدمان فضا و تحلیل اصول هم­پیوندی، اتصال و انتخاب بوده است. همچنین بعد دیگر روش تحلیل توجه به ابعاد عملکردی فضا در قالب پراکندگی کاربری­های تجاری و خدماتی و همچنین نظریه حرکت طبیعی بوده است. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که هم­پیوندی مسیرهای منتهی به مرکز شهر و بخصوص بازار مرکزی شهر به میزان ۸۵/۰، بیشتر از سایر بخش­های شهر است و این هم­پیوندی در محور امام خمینی (ره) و محورهای منتهی به آن از میزان بیشتری برخوردار بوده است. از نظر اصل اتصال و انتخاب نیز دو محور امام خمینی (ره) و ۲۲ بهمن با مقدار ۲۱ و ۲/۱ از میزان بالاتری برخوردار است. در نتیجه انتقال عملکرد و تمرکز حرکت از مرکز شهر به طرف غرب در امتداد مسیرهای اصلی و امکان شکل­گیری هسته­های عملکردی در طول این محورها پیش­بینی می­شود.

ساختار فضایی شهر, پیچیدگی فضایی, پیکره بندی فضایی, هم پیوندی فضایی, کلان شهر تبریز