عظیم زرین کاویانی - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه زنجان
محسن کلانتری - دانشیار جغرافیا دانشگاه شهید بهشتی
ابوالفضل مشکینی - استادیار دانشگاه تربیت مدرس
عیسی پیری - استادیار جغرافیا دانشگاه زنجان

پدیده اسکان غیررسمی به عنوان یک مسئله ساختاری-کارکردی در عرصه مدیریت شهری به ویژه در کشورهای در حال توسعه مطرح است. با توجه به علل متعدد اقتصادی، اجتماعی و کالبدی-فضایی در ایجاد این مشکل، برخی بر عوامل اجتماعی به عنوان ظرفیت سازی و توانمندسازی محلات تاکید می کنند. از این­رو مقاله حاضر نیز  با روش توصیفی-تحلیلی، عوامل و موانع اصلی در توانمندسازی ساختاری اسکان غیررسمی در محله بان برز شهر ایلام را مورد بررسی قرار می­دهد. برای گردآوری اطلاعات از مطالعات میدانی و کتابخانه ای بهره گرفته شد و در این رابطه، ۳۸ شاخص در چهار حوزه آموزش، مشارکت، ظرفت سازی و هم افزایی نهادی برای تحلیل موانع ساختاری توانمندسازی محله بان برز استخراج گردید. برای تحلیل داده ها از آزمون نیکوئی برازش، تحلیل عاملی و مدل تحلیلی اثرات متقابل/ساختاری با کمک نرم­افزارهای SPSS و Mic Mac استفاده شد. نتایج نشان داد که وضعیت محله بان برز از یک سیستم پایدار تبعیت می کند. از طرفی ۴۱ درصد از توانمندسازی محله بان برز از طریق مولفه های ظرفیت سازی، هم افزایی نهادی، آموزش و مشارکت، قابل تبیین است. در این میان، مولفه «ظرفیت سازی» با مقدار ویژه ۲۸۹/۲ بالاترین واریانس (۸۹۳/۲۲) و بیشترین سهم را در تبیین توانمندسازی محله بان برز داشته است. بر اساس روش تحلیل اثرات متقابل/ساختاری، مولفه های امنیت(۴۰۶۴۸۴۳)، اعتماد (۴۸۰۹۴۴۳)، طولانی بودن فرآیند اداری تهیه و اجرای طرح ها (۴۹۵۷۴۶۴)، و آموزش جوانان(۴۸۱۴۸۵۵) مهم­ترین موانع توانمندسازی اسکان غیررسمی هستند. در نتیجه، جهت توانمندسازی محلات اسکان غیررسمی، توسعه امنیت، آموزش ساکنین و تسریع در اجرای پروژه­های عمرانی و اجتماعی در محله بان برز شهر ایلام ضروری است.

تحلیل ساختاری, اسکان غیر رسمی, توانمندسازی اجتماع محور, بان برز, ایلام