عباس صدق آمیز - استادیار دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی داراب، دانشگاه شیراز
محمدرضا نیکو - دانشیار دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه شیراز
منوچهر حیدرپور - استاد دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان

مقدمه: با توجه به وقوع خشکسالی های مکرر در سال های اخیر و افزایش نیاز به تولید مواد غذایی، استفاده صحیح  و برنامه ریزی شده از منابع آب امری حیاتی می باشد. در تحقیق حاضر، به منظور تخصیص بهینه مقدار آب، سطح زیر کشت و الگوی کشت، یک مدل تلفیقی چندهدفه بهینه­سازی- شبیه­سازی، با بکارگیری روش های بازی همکارانه توسعه داده شده است. روش­: مدل توسعه داده شده که یک مدل تلفیقی چندهدفه آب سطحی و آب زیرزمینی می­باشد که در آن، جهت شبیه سازی آب زیرزمینی از مدل MODFLOW-GMS استفاده شده است. اهداف مورد نظر در مدل بهینه­سازی عبارت از حداکثرسازی عدالت در توزیع، حداکثرسازی سود کشاورزان و حداکثرسازی استفاده از آب سبز می­باشند. پس از اجرای مدل مذکور و استخراج منحنی تعامل بین اهداف، ارجح­ترین راه حل، از طریق روش کندورسه به عنوان جواب (گزینه) برتر انتخاب شده است. در ادامه، با تشکیل ائتلاف­های ممکن و به کارگیری تئوری بازی­های همکارانه، توزیع مجدد سود بین مناطق مختلف انجام شده است. این مدل برای منطقه کشاورزی محدود به شهرستان­های مینودشت، آزادشهر و گنبدکاووس در استان گلستان واقع در پایین­دست سد مخزنی نرماب به کار گرفته شد. یافته­ها: نتایج بدست آمده نشان می­دهد که مقدار آب تخصیص داده شده سالیانه، وابسته به سطح زیر کشت محصولات تابستانه می­باشد. همچنین نتایج حاکی از این است که حداکثر سود کل و سود در واحد سطح بترتیب متعلق به شهرستان های گنبد کاووس و مینودشت می­با­شد. علاوه بر این، تشکیل ائتلاف اصلی باعث شده است که سود هر یک از مناطق، حداقل ۳ و حداکثر ۴۰ درصد افزایش داشته باشد. نتیجه­گیری: در مدل ارائه شده بعنوان یک مدل با رویکرد شبیه سازی – بهینه سازی، با مدیریت میزان رها سازی آب از سد، برداشت از آبخوان و انتخاب بهترین الگوی کشت متناسب با وضعیت منابع آب، امکان صیانت از این منابع  و در عین حال افزایش درآمد کشاورزان میسر گردیده است. همچنین با تغییر رفتار کشاورزان در جهت همکاری و شکل گیری ائتلاف کلی (اصلی) بین مناطق، افزایش سود ایشان به میزان قابل توجهی مورد انتظار می باشد.

مدل بهینه سازی چند هدفه, مدل شبیه سازی, تخصیص تلفیقی, تئوری بازی های همکارانه, روش کندورسه