سیماسادات کرسوی - دانش آموخته کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی دانشگاه کاشان، کاشان، ایران.
مجید صدوقی - استادیار روانشناسی دانشگاه کاشان

مقدمه و هدف: قلدری در مدرسه نوعی خشونت میان فردی است که می تواند پیامدهای کوتاه مدت و بلندمدت نامطلوبی به دنبال داشته باشد. هدف پژوهش حاضر، خوشه بندی دانش آموزان قلدر و قربانی بر اساس شایستگی اجتماعی و ترجیح اجتماعی بود. مواد و روش­ها: پژوهش حاضر از نوع توصیفی با طرح خوشه بندی اکتشافی بود. جامعه آماری این پژوهش، نوجوانان ۱۳ تا ۱۵ ساله شهر کاشان بودند که از بین آن ها نمونه ای به حجم ۴۱۴ نفر (۲۰۲ دختر و ۲۱۲ پسر) به روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شده و به پرسشنامه شایستگی اجتماعی اسمارت و سان سون (۲۰۰۳)، مقیاس رفتار اجتماعی واردن و همکاران (۲۰۰۳)، پرسشنامه قلدری ایلی نویز (۲۰۰۱) و آزمون گروه سنجی پاسخ دادند. یافته­ها: خوشه بندی داده ها به روش سلسله مراتبی حاکی از وجود چهار خوشه مجزا از دانش آموزان بود که روایی آماری و تجربی آن ها مورد تایید قرار گرفت: محبوب (۹۹/۳۵ درصد)، قلدر (۷۷/۲۰ درصد)، شایسته اجتماعی (۸۱/۲۶ درصد)، قربانی (۴۲/۱۶ درصد). همچنین مقایسه خوشه ها در متغیرهای جنسیت، رفتار اجتماعی عملی و ارتباطی، رفتار ضداجتماعی آشکار و رابطه ای و رفتار قربانی نشان داد که خوشه بندی انجام شده از اعتبار کافی برخوردار است. بحث و نتیجه­گیری: نتایج این پژوهش نشان داد افراد قلدر و قربانی دارای نیمرخ رفتاری متفاوت با ویژگی های مختلفی هستند و تحلیل خوشه ای می تواند منجر به شناسایی این نیمرخ ها شده و مبنای طراحی و اجرای تمهیدات پیشگیری و درمانی لازم درباره پدیده آزار و اذیت و پیامدهای آن را فراهم نماید.

قلدری, قربانی, شایستگی اجتماعی, ترجیح اجتماعی, رفتار اجتماعی