حسن محمودزاده - حسن محمود زاده، استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز،
مهدی هریسچیان - فارغ تحصیل مقطع کارشناسی ارشد آمایش شهری، دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز

امروزه دیدگاه جهانی از کاهش خسارات به افزایش مقاومت در برابر سوانح و گام برداشتن در مسیر ایجاد شهرهای تاب آورتر تغییر یافته است، بنابراین ضروری است که تاب­آوری به عنوان بخش جدایی ناپذیر در تصمیم گیری های جامعه مورد توجه قرار گیرد. پژوهش حاضر با ماهیت توسعه ای – کاربردی و روش توصیفی – تحلیلی با بهره گیری از روش های کمی و آماری از جمله رگرسیون چندگانه، معادلات ساختاری و تحلیل چند متغیره فازی بر پایه سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS، به بررسی میزان تاب آوری شهری و اولویت بندی شاخص های تاب آوری در منطقه یک کلانشهر تبریز پرداخته است. داده های مورد نیاز با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و بررسی میدانی در سطح خانوار گردآوری شده و حجم نمونه هم طبق فرمول کوکران معادل ۳۸۲ خانوار برآورد گردید. تعداد ۵۹ شاخص­ تاب­آوری شهری در قالب ۴ شاخص مکنون اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و محیط زیستی مورد بررسی قرار گرفتند. با استفاده از آزمون بارهای عاملی در نرم افزار LISREL، شاخص های آشکار براساس درجه اهمیت و تاثیرگذاری اولویت­بندی و خلاصه­سازی شده و برای تهیه نقشه شاخص­های موثر، از مدل منطق فازی در قالب سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) استفاده شده است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که همه قسمت­های منطقه یک کلانشهر تبریز، دارای تاب­آوری یکسان نیست، به­طوری که محلات شمالی به لحاظ برخورداری از مولفه های مذکور، در سطح پایین، محلات میانی در سطح متوسط و محلات جنوبی و جنوب شرقی در سطح بالاتر تاب آوری قرار دارند. از سوی دیگر در بین شاخص های تاب­آوری، به ترتیب درجه اهمیت، می توان گفت که شاخص اقتصادی با مقدار ۲/۴۶ درصد، شاخص اجتماعی با ۱/۳۰ درصد، شاخص محیط زیستی با ۷/۱۹ درصد و نهایتا شاخص کالبدی با مقدار ۴ درصد در تبیین تاب­آوری کل منطقه مطالعاتی نقش داشته اند که نشانگر مهم بودن بعد اقتصادی نسبت به سایر ابعاد تاب آوری است و در نهایت با ارائه پیشنهاداتی، بر تقویت شاخص های موثر بر اساس اولویت آنها تاکید شد.

تاب آوری, رگرسیون چند گانه, معادلات ساختاری, تحلیل چند متغیره فازی, شهر تبریز