عباس یعقوب زاده مجرد - مدرس ادبیات عرب، حوزه علمیه، قم، ایران
سیدمحمد ملائکه پور شوشتری - دانش پژوه حوزه علمیه قم، ایران

حدیث ثقلین یکی از معروف ترین احادیث نزد فریقین است که هیچ شبهه ای در صحت صدور آن وجود ندارد. در عین حال می توان متن روایات ثقلین را با محوریت جمله «ما ان تمسکتم بهما لن تضلوا» به چهار دسته کلی: «ما ان تمسکتم... لن تضلوا»، «ان تمسکتم... لن تضلوا»، «ان تمسکتم... فلن تضلوا» و «فتمسکوا بهما» تقسیم نمود. این تحقیق نشان می دهد دسته اول روایات مذکور، دارای معنای زائد بر سایر دسته هاست که ناشی از وجود «ما مصدریه زمانیه» در متن حدیث می باشد. بنابراین تلاش شده است تعارض میان این چهار دسته روایات بررسی شود تا تخریج نهایی از متن حدیث حاصل گردد. حاصل تخریج نهایی در معنای حدیث آن است که حدیث ثقلین، شرط هدایت و عدم گمراهی انسان را در ظرف تمسک دائمی به قرآن و عترت (ع) تصویر می کند که ناشی از وجود «ما مصدریه زمانیه» در تخریج نهایی است، در حالی که در صورت نبود این قید، هدایت صرفا معلق بر تمسک به آن دو شده که علی الظاهر با صدق مسمای تمسک به قرآن و عترت، عدم گمراهی همیشگی حاصل می شود.

حدیث ثقلین, تخریج, قید «؛ ما ان تمسکتم بهما»؛, ما مصدریه زمانیه