مجتبی آقاجانی - دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.
سید محسن موسوی - استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.
محسن نورایی - دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.

بر اساس آیه ۳۶ سوره احزاب هیچ مرد و زن مومنی نباید در برابر حکم الهی بایستد زیرا هر که از خدا و پیامبرش نافرمانی کند سخت در گمراهی افتاده است. سیوطی در لباب النقول برای این آیه سه روایت سبب نزول نقل کرده است. در دو روایت نخست پیامبر زینب بنت جحش را برای زید خواستگاری می کند، اما وی از امر پیامبر سر باز می زند و این رفتار او موجب نزول آیه می شود. بر اساس روایت سوم پس از خواستگاری پیامبر از ام کلثوم بنت عقبه برای زید، او و برادرش در برابر امر پیامبر ایستادگی می کنند که این رفتار آنها نزول آیه را در پی دارد. شواهد تاریخی نشان می دهد که این دو رویداد از یکدیگر فاصله زمانی قابل توجهی داشته و با توجه به‎ این اختلاف، جمع دو روایت با تردید هایی همراه است. پژوهش حاضر می کوشد با روشی توصیفی تحلیلی و با محوریت گزارش های تاریخی، زمان رویدادها و نزول آیه را تاریخ گذاری کند. تاریخ وقوع رویدادهای نشان می دهد نزول آیه به سبب رفتار ام کلثوم منتفی است، زیرا وی در این هنگام در مدینه حضور نداشته است اما تاریخ ازدواج زید و زینب با نزول آیه هماهنگی بیش تری دارد.

سبب نزول, تاریخ گذاری آیات, لباب النقول سیوطی, احزاب/ ۳۶