فاطمه احمدبیگی - استادیار،گروه علوم تربیتی دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاداسلامی واحد تهران شمال،تهران، ایران
قدسی احقر - دانشیار پژوهشگاه مطالعات، سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، وزارت آموزش و پرورش
محسن ایمانی نائینی - دانشیار گروه فلسفه تعلیم و تربیت، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

این پژوهش با هدف طراحی و اعتباریابی الگوی تفکر انتقادی و اثربخشی آن بر یادگیری مشارکتی در دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال در سال  ۱۳۹۶ انجام شد. روش پژوهش بر حسب هدف کاربردی و از نظر روش گردآوری داده­ها نیمه آزمایشی از نوع طرح پیش آزمون-پس آزمون همراه با گروه کنترل و پیگیری، همین­طور از نظر نوع داده آمیخته اکتشافی بود. جامعه آماری در بخش کیفی شامل ۱۲ نفر از صاحب نظران و خبرگان دانشگاهی (متخصصان علوم تربیتی و فلسفه) بودند که با روش نمونه­گیری هدفمند انتخاب شدند. هم­چنین جامعه آماری در بخش کمی شامل ۶۰ نفر از دانشجویان دختر و پسر دوره کارشناسی حسابداری بودند که با استفاده از روش نمونه­گیری در دسترس، در دو گروه ۳۰ نفر آزمایش و کنترل همتاسازی شدند. گروه آزمایش ۸ جلسه ۹۰ دقیقه ای تحت آموزش تفکر انتقادی قرار گرفتند و گروه کنترل در لیست انتظار ماندند. ابزار گردآوری داده­ها در بخش کیفی مصاحبه­های نیمه ساختاریافته انفرادی اکتشافی بود که برای حصول اطمینان از روایی بخش کیفی و به­منظور اطمینان خاطر از دقیق بودن یافته­ها از دیدگاه پژوهشگر، از نظرات اساتید و خبرگان این حوزه و متخصصان علوم تربیتی و فلسفه استفاده شد. در بخش کمی نیز به­منظور گردآوری داده­ها از پرسشنامه یادگیری مشارکتی چو و باولی (۱۹۹۹) استفاده شد۴. داده­های گردآوری شده حاصل از بخش کمی از طریق آمار توصیفی و استنباطی (تحلیل عاملی اکتشافی، آزمون تحلیل کوواریانس و t وابسته) و با استفاده از نرم افزار SPSS-V۲۲ و Lisrel-V۸.۸ تحلیل شد. یافته­ها نشان داد: از جمله مولفه های تفکر انتقادی شامل مهارت تحلیل، مهارت خودگردانی، مهارت ارزشیابی، مهارت استنباط و درک، مهارت توضیح و مهارت تفسیر بود. بر اساس ابعاد و مولفه های شناسایی شده، مدل پژوهش از برازش مناسبی برخوردار بود. نتایج پژوهش نشان داد که اثربخشی الگوی تفکر انتقادی طراحی شده بر یادگیری مشارکتی در بین دانشجویان موثر بوده و پایداری آن در طول زمان نیز ماندگار بوده است.

تفکر انتقادی, یادگیری مشارکتی, مهارت خودگردانی, مهارت تفسیر, دانشجویان