سیدمحمدباقر میرصانع - استادیار گروه اخلاق نظری، پژوهشکده اخلاق و روان شناسی اسلامی، پژوهشگاه قرآن و حدیث، قم.

نسبت فقه و اخلاق یکی از مسائل مهم و اثرگذار در هندسه و روابط دانش های اسلامی است. دیدگاه های مختلفی درباره نسبت یادشده مطرح شده است؛ چنان­که این دیدگاه ها را به سه طیف اتحاد، تنافر و تعامل می توان تقسیم کرد. در پژوهش حاضر به سود دیدگاه اتحاد فقه و اخلاق، یکی از تمایزهای مطرح ­شده میان فقه و اخلاق، مبتنی بر آموزه های قرآن و حدیث، بررسی و نقد شده است. این تمایز که با عنوان «تمایز موضوعی» شناخته می­ شود، عبارت است از اینکه موضوع فقه رفتارهای انسان و موضوع اخلاق ملکات است. روش تحقیق به صورت جمع آوری، طبقه بندی و تحلیل دلالی گزاره های نقلی بوده و دستاورد پژوهش نشان دهنده آن است که سه استدلال مبتنی بر نقل را می توان بر عدم وجود تفکیک میان رفتارها و ملکات اقامه کرد؛ تفکیکی که عامل تشکیل دو دانش مجزا برای ملکات و رفتارها شود. استدلال های یادشده عبارت­اند از: وحدت سیاق در برخورد با ملکات و رفتارها، اندماج مباحث مربوط به رفتار و ملکه و اهمیت بیشتر درون انسان نسبت به رفتار.

نسبت فقه و اخلاق, تمایز موضوعی, قرآن, حدیث, رفتار, فضایل