علی اصغر میرزایی - دانشجوی کارشناسی ارشد گروه مهندسی آب دانشگاه تبریز
سید علی اشرف صدرالدینی - دانشیار گروه مهندسی آب دانشگاه تبریز
امیرحسین ناظمی - استاد گروه مهندسی آب دانشگاه تبریز

یکی از روش های مدیریت آبیاری سطحی برای افزایش بازده، آبیاری موجی یا استفاده ی متناوب از آب در شیار است. هدف از این پژوهش، مقایسه ی شاخص های عملکرد در جریان موجی با روش جریان پیوسته و یافتن نسبت تناوب و بده ورودی مناسب و همچنین، مقایسه ی سرعت پیشروی جبهه ی رطوبتی در طول جویچه در آبیاری موجی نسبت به آبیاری پیوسته است. بدین منظور، جویچه هایی به طول۷۰ متر و دو شدت جریان ۵/۰ و ۲ لیتر بر ثانیه و نسبت تناوب های گوناگون (۱:۳،۱:۴،۲:۳) در جریان موجی ایجاد شد. آزمایش های صحرایی شامل تعیین تیمارهای جریان موجی و پیوسته (دو بده و نسبت های تناوب متفاوت در موجی) اندازه گیری سرعت پیشروی و مقادیر جریان ورودی و خروجی و نیز برداشت نمونه های خاک پیش و پس از آبیاری در ایستگاه تحقیقاتی خلعت پوشان دانشگاه تبریز انجام شدند. سپس با استفاده از شبیه آبیاری سطحی SIRMOD شبیه سازی فراسنج های جریان و نفوذ آب در جویچه های آبیاری در دو جریان موجی و پیوسته انجام شد. برای مقایسه ی سرعت پیشروی آب در طول جویچه ها در آبیاری موجی نسبت به آبیاری پیوسته، شبیه سازی پیشروی جبهه رطوبتی در روند توسعه ی حجم مرطوب شده ی خاک از شبیه HYDRUS-۲D استفاده شد. از نتایج شبیه سازی جریان ها مشخص شد که سرعت نفوذ نهایی در جریان موجی بسیار کم تر از جریان پیوسته بوده و سرعت پیشروی جبهه ی رطوبتی در تیمارهای موجی به علت کاهش نفوذ عمقی بیش تر از تیمارهای پیوسته با بده یکسان بوده است. در مجموع، درمنطقه ی مورد مطالعه، تیمار S۲۲ (بده ی ۵/۰ لیتر بر ثانیه و نسبت دوره ی ۱:۴) بهترین عملکرد را داشته و تیمار S۱۳ (بده ی ۵/۰ لیتر بر ثانیه و نسبت تناوب ۲:۳) حتی از تیمارهای جریان پیوسته نیز ضعیف تر عمل کرده است.

جریان موجی, جریان پیوسته, SIRMOD, HYDRUS-۲D