پرتوفرابنفش خورشیدی و بحرانهای زیست محیطی ناشی از آن

گاز ازن یکی از مهمترین گازهای جزیی تشکیل دهنده جو می باشد. این گاز بطور همگن در لایه های جوی پراکنده نشده و 10 درصد آن در لایه وردسپهر (تروپوسفر) و 90 درصد دیگر آن در آرام سپهر (استراتوسفر) واقع شده است. بیشترین مقدار ازن در ارتفاع بین 20 تا 30 کیلومتری از سطح زمین تمرکز یافته که به لایه ازن معروف است. لایه ازن وظیفه مهم جذب تابشهای فرابنفش خورشیدی را به عهده دارد و مانند یک چتر و سپر کره زمین را در برابر تابشهای مرگبار فرابنفش حفظ می کند و طبیعی اس که با کاهش غلظت ازن در این لایه تابشهای یاد شده در شدتهای ابلاتری به سطح زمین رسیده و حیات این کره خاکی را دچار اختلال می کند. در واقع تحقیقات نشان می دهند که همبستگی معکوسی بین شدت تابش UV-B (تابش فرابنفش نوع B) و مقدار ازن کلی جو وجود دارد. اولین بار کاهش لایه ازن در ایستگاه هالی بای در قطب جنوب در سال 1970 مشاهده شد و پس از بررسی های بسیار مشخص شد که گازهای کلروفلوئور کربنها (CFC) عمده ترین عامل کاهش لایه ازن هستند. لازم به ذکر است که این گازها به مقدار فراوانی در صنایع برودتی، ساخت اسفنج و کاربرد در ساخت انواع اسپریها و ... کاربرد دارد. افزایش شدت تابش فرابنفش خورشید ناشی از تخریب ازن، مشکلات زیست محیطی بسیاری را به همراه دارد و بنوبه خود یک بحران جهانی به حساب می آید تا آنجا که تا کنون چندین پروتکل و قرارداد جهانی در زمینه حفظ لایه ازن و کا هش مخربهای لایه ازن شکل گرفته است. تابش فرابنفش خورشید در باندهای طول موج کوتاه خود (نوع B و C) می تواند باعث بیماریهای پوستی (مانند سرطان پوست)، چشمی (مانند آب مروارید چشم)، تخریب ژنتیکی DNA، اختلال در سیستم ایمنی بدن و ... در انسان شود. ه مچنین ایت تابشها بر روی محصولات کشاورزی، اکوسیستم گیاهی و محصولات اقیانوسی و دریایی منشاء اثرات ناگواری است. بطوری که باعث کاهش چند درصدی محصولات کشاورزی و کاهش جمعیت فیتوپلانکتونها که در راس زنجیره غذایی اقیانوسی و دریایی هستند می شود که می تواند جهان را علیرغم رشد نرخ جمعیت با مشکل غذا و آذوقه روبرو کند. در این مقاله به بررسی اثرات زیانبار تابش فرابنفش بر روی انسان گیاهان و محیط زیست پرداخته شده و نتایج آخرین تحقیقات در این زمینه آورده شده است.

Keywords:

لایه ازن , پرتوفرابنفش خورشید , محیط زیست