لیلا مهرپرتو
فرشاد لویزه
محمود مهرپرتو

چند سال پیش در کشور لهستان پژوهشی صورت گرفت تحت عنوان «فاز ویژه ارتباط فلزات سنگین در رسوبات رودخانه ویستولا لهستان» در این پروژه تحقیقی رود ویستولا با توجه به توپوگرافی منطقه و منابع آلوده کننده موجود در مسیر رودخانه از بالا به پائین به چندین ایستگاه تقسیم گردیده و از هر ایستگاه نمونه برداری رسوبی صورت پذیرفته. نتایج حاصل از آنالیز نمونه ها در آزمایشگاه به کمک نرم افزارهای آماری تحلیل شده است. با الگوبرداری از این کار تحقیقاتی چندین طرح مشابه در سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، در دستور کار دپارتمان ژئوشیمی معاونت اکتشاف سازمان قرار گرت. یکی از این طرحها، طرح «بررسی منشاء و میزان آلودگی فلزات سنگین در چشمه های استان کردستان» بوده که عنوان پژوهش حاضر می باشد. البته به دلیل وسعت طرح در این مقاله به چهار منطقه سنندج، گلین، کلیه گلان و سرنجیانه می پردازیم. با توجه به بیماریهای اپیدمی و مزمنی که در استان رواج داشته و دارد و تحقیقات نشان میداد که این بیماریهای ناشی از مصرف آب آلوده توسط سکنه بوده بنا به تقاضای استانداری کردستان طرح مزبور به سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور واگذار شد. در سالهای 1380 و 1381 نمونه برداری از آبها و رسوبات کردستان با توجه به نقشه ژئوشیمیایی منطقه و نیز مطالعات صحرایی و اطلاعات اولیه آماری صورت گرفته (لویزه و قهرمانی) و ایستگاههایی با توجه به طراحی نمونه برداری (Asmpling) و بازدیدهای صحرایی و در نظر گرفتن جمعیت، کاربری اراضی، ترکیب سنگ شناسی و ژئومورفولوژی و ... منطقه در نظر گرفته و نمونه های رسوبی با وزن یک کیلوگرم برداشت گردید. در آزمایشگاههای نمونه کوبی و ICP، نمونه های آماده سازی و آنالیز شد و داده پردازی های مربوطه در نرم افزار آماری (Excel) انجام گرفت. با توجه به مکانیسم گسلش و ترکیب سنگ شناسی منطقه (عمدتاً اولترابازیمک) و فقدان صنایع سبک و سنگین و عدم فعالیتهای جدی و معدنی و کشاورزی صنعتی و ... در استان می توان بیان داشت که عمده آلودگی آب منطقه منشاء ژئوژنیک دارد. شایان ذکر است که آلودگی به عناصری نظیر Cr, Zn,V و در برخی مناطق P, Ni, Co در حد بالایی بوده است که این می تواند ناشی از ژئومورفولوژی و ترکیب سنگ شناسی منطقه باشد که عناصر فلزات سنگین به راحتی آزاد شده و وارد محیط طبیعی می شوند.

آلودگی آب، ژئوژنیک، فلزات سنگین ژئوشیمی زیست محیطی، آنترووپوژنیک، اولترابازیکژئومورفولوژی، بیماریهای اپیدمی