خسرو قاسمیان - عضو هیئت علمی گروه عمومی، بخش فارسی، دانشگاه علوم پزشکی شیراز، ایران
فاطمه مرادی - عضو هیئت علمی گروه عمومی، بخش فارسی، دانشگاه علوم پزشکی شیراز، ایران
ساناز مجرد - عضو هیئت علمی گروه عمومی، بخش فارسی، دانشگاه علوم پزشکی شیراز، ایران

جامعه نگری و جامعه نگاری، موضوعی است که قدمت آن به شکل گیری نخستین جامعه های بشری می رسد. جامعه، بستریبرای شکل گیری هویت فردی و تعامل با دیگران است. از این رو در بررسی جامعه، هم نگاه به خویشتن مورد توجه قرارمی گیرد و هم ارزیابی دیگران. منتقد اجتماعی، شخصیتی است که در جامعه نگری خود در ارزیابی دیگران به تفسیر وضعیتموجود روی می آورد. از سوی دیگر با ارائهی راهکارهای اصلاحی که برخاسته از نظام فکری و اعتقادیاش است هویت خود رابازنمایی می کند. در پژوهش حاضر، نقش منتقد اجتماعی در شعر سنایی بررسی شده است. سنایی در نقش منتقد اجتماعی بهسه سطح از جامعه توجه میکند: بستر جامعه، طبقات اجتماعی، نظام حکومتی. از این رو شخصیت سوژگانی او در سه قالبقرار می گیرد: سوژه ی مفسر، سوژه ی متخیل و سوژه ی مصلح. در این پژوهش که بخشی از یک پژوهش گسترده تر است بابررسی شعر اجتماعی سنایی به دو پرسش اساسی پاسخ داده شده است. نخست این که منتقد اجتماعی کیست و دیگر این کهنقد اجتماعی چگونه شکل می گیرد. در نهایت، بررسی های این پژوهش نشان می دهد که منتقد اجتماعی با تفسیر وضع موجودو تخیل وضعیت آرمانی به ارائه ی راهکارهای اصلاحی می پردازد و نقد اجتماعی در چنین عرصه ای شکل میگیرد.

سنایی، شعر اجتماعی، سوژه ی منتقد، آرمانشهر