بررسی و تحلیل بازنمود آسمان و ستارگان در نگاه مسعود سعد، نظامی و انوری

از گذشته های بسیار دور با تغییر طول شب و روز و دگرگونی فصلها و تغییرات در آب و هوا، انسانها در پی کشف دلایل آنها برآمدند و به رصد کردنحرکت ماه و خورشید و ستارگان و وضعیت زمین پرداختند. و با توجه به آنچه مشاهده و احساس می کردند، زمین را مرکز عالم و ساکن و سیارگان و ماه وخورشید را متحرک پنداشتند؛ با این وجود در میان ملل مختلف، با آنکه معمولا زمین ساکن و مرکز عالم هستی پنداشته می شده، نظریه هایی هم درباره مرکز عالمبودن خورشید مطرح بوده است. بسیاری از شاعران بزرگ ایرانی چون نظامی، انوری و مسعود سعد سلمان، که خود از منجمان و حکیمان روزگار خویش بودهاندنیز سکون زمین و مرکز عالم بودن آن را در کنار دیگر دانشها و باورهای نجومی به گونه های مختلف در اشعار خویش بیان کرده اند؛ تا جایی که با بررسی اشعارایشان میتوان آگاهی کامل و روشنی از دانشها و باورهای نجومی دوران گذشته به دست آورد. در این پژوهش، با مطالعه اشعار این سه شاعر، ابیات مرتبط باموضوع سکون زمین و گردش افلاک استخراج و دسته بندی شده و سپس با نظریه های نجومی سنجیده و مطابقت داده شده است. در نتیجه بررسی اشعار این شاعران، دیده می شود که آنها به «ثبات زمین» و «گردش افلاک» باور داشته و در اشعار خویش از آن سخن گفته اند اما هیچگاه به نظریه های خورشید مرکزی توجه نکردهاند. مسعود سعد و انوری گردش افلاک را قایم به ذات خویش و ارادی دانسته اند اما نظامی نیروی محرکه گردش افلاک را نیروی ارواح انسانها،دانسته است. ما در این مقاله به بررسی چگونگی بازنمود نظر آنها و نظرات دانشمندان و منجمان دیگر می پردازیم.

Keywords:

نجوم احکامی , گردش افلاک , زمین مرکزی , خورشید مرکزی , نجوم در شعر فارسی