شهریور روستایی - دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
اسماعیل علی اکبری - دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، ص.پ.۳۶۹۷-۱۹۳۹۵،تهران، ایران
رباب حسین زاده - دانشجوی دکتری گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، ص.پ.۳۶۹۷-۱۹۳۹۵، تهران، ایران

شهرهای بزرگ در نظام شهری کشور از اهمیت ویژه ای برخوردارند به طوری که اغلب این شهرها، مراکز استان بوده و به تبع شرایط ویژه خود، نسبت به سایر نقاط شهری رشد بیشتری داشته اند، چنین رشدی که اغلب بی برنامه و لجام گسیخته است هزینه های زیادی را برای شهرها تحمیل کرده و پایداری شهرها را تهدید می نماید. امروزه استفاده از روش های پیش بینی برای بررسی تحولات آینده کارایی ندارند در حالی که روش های آینده پژوهی می توانند با توجه به آنچه در آینده رخ می دهد، عوامل موثر بر بروز آینده های محتمل را شناسایی کرده و با کنترل آن ها به آینده مطلوب برسند. در پژوهش حاضر از نرم افزارهای آینده پژوهی برای بررسی و تحلیل رشد کالبدی و فیزیکی استفاده شده است که هدف آن شناسایی عوامل و نیروهای تاثیرگذار بر رشد شهر بزرگ ارومیه است. روش تحقیق حاضر توصیفی – تحلیلی است. با استفاده از تکنیک پویش محیطی اطلاعات لازم گردآوری شده و توسط ۳۰ کارشناس و متخصص برنامه ریزی شهری با استفاده از ماتریس تاثیرات متقابل امتیازدهی و در محیط نرم افزار میک­مک تحلیل شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که بر اساس مدل هلدرن، ۶۴ درصد رشد شهر به دلیل رشد جمعیت بوده و علیرغم وجود فضای کافی ۳۴ درصد رشد شهر به دلیل پراکنده­­رویی بوده است. از بین ۳۱ شاخص انتخابی با استفاده از تکنیک پویش محیطی که بر رشد شهر ارومیه تاثیرگذار بودند، تعداد ۹ عامل، با توجه به امتیاز بالای تاثیرگذاری مستقیم و غیرمستقیم، به عنوان عوامل کلیدی انتخاب شدند. که از بین این عوامل، تاثیرگذارترین عامل کلیدی در رشد فیزیکی شهر ارومیه، عدم نظارت بر ساخت و سازها است و رشد طبیعی جمعیت، نابرابری در توزیع خدمات و گرایش به حومه های شهری در درجات بعدی اهمیت قرار دارند.

آینده پژوهی, رشد پراکنده, رشد فیزیکی - کالبدی, شهر ارومیه