شهرام لطفی قرانچای - دانشکده علوم زمین دانشگاه شهید بهشتی
علی رضا شکیبا - مرکز مطالعات سنجش از دور و GIS، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
طیبه اکبری ازیرانی - گروه جغرافیای طبیعی دانشکده علوم زمین دانشگاه شهید بهشتی
فاطمه ربانی - دانشگاه تهران
آمنه دشت بزرگی - دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

بارش‎های سنگین امروزه به‎خاطر مخاطرات و خسارات وارده، یکی از جنبه‎های مهم در مطالعات آب‎و‎هوایی هستند. کم‎فشارهای بریده با ایجاد ناپایداری جوی در رخداد بارش سنگین در ایران تاثیرگذار هستند. در این راستا ابتدا شرایط متغیرهای آب وهوایی دما، بارش و ارتفاع ژئوپتانسیل تراز ۵۰۰ هکتوپاسکال جو در ارتباط با تشکیل کم‎فشارهای بریده طی دوره (۲۰۱۸-۱۹۸۶) بررسی شد. سپس جهت پیش نگری تغییرات رخداد کم‎فشار بریده درآینده و اثر آن بر بارش سنگین، از پایگاه داده ECMWF نسخه ERA-Interim و مدل‎های CMIP۵ با رویکرد ریزمقیاس نمایی CORDEX تحت دو سناریوی انتشار خوش‎بینانه RCP۴.۵ و بدبینانه RCP۸.۵ تا سال ۲۰۹۹ استفاده شد. نتایج نشان داد که در سناریوی RCP۴.۵ افزایش بارش به میزان حداقل ۴۱/۲ میلی‎متر و در سناریوی RCP۸.۵ کاهش بارش حداکثر به میزان ۹۱ میلی‎متر برآورد شد. ناهنجاری‎های فشار سطح ۵۰۰ هکتوپاسکال براساس RCP۴.۵ و RCP۸.۵ به میزان ۵/۶۱ و ۵/۹۲ میلی‎بار افزایش خواهد داشت. از لحاظ تعداد رخداد کم فشار بریده، کمترین فراوانی در سال‎های ۱۹۹۵ و ۱۹۹۶ به تعداد ۱۰ رخداد، و بیشترین رخداد در سال‎های ۱۹۸۶ با ۳۰ رخداد بوده است. با افزایش دمای هوا و پیش‎روی پرفشارجنب حاره‎ای به سمت عرض‎های بالا، محل تشکیل و مسیر حرکت کم فشارهای بریده در دوره ۳۳ ساله به سمت عرض‎های جغرافیایی شمالی تر کشیده شده اند که می‎تواند شواهدی از اثرات تغییر اقلیم در ایران باشد. وجود رابطه مستقیم معنادار بین فراوانی رخداد کم فشار بریده و بارش سنگین در سطح خطای ۵ درصد تایید. همچنین میزان تاثیر کم‎فشارهای بریده در فراوانی بارش سنگین ایستگاه‎های ایران به‎ویژه ایستگاه‎های شمالی چشم‎گیرتر بوده است.

تغییر اقلیم, کم‎فشار بریده, روش ریزگردانی دینامیکی CORDEX, CMIP۵, سناریوهای RCP