رسول قربانی - تبریز
میترا عظیمی - تبریز

توسعه پایدار شهری در قالب نگرش فرایند محور، برنامه­های متعدد اقتصادی، اجتماعی، زیست­محیطی و کالبدی را در فضاهای شهری دربر­گرفته و بمنظور اجرای آن، شناسایی و طراحی درآمدهای پایدار به عنوان پشتوانه­ای جهت تحقق برنامه­های توسعه شهری، امری ضروری قلمداد می­شود. با این نگرش در پژوهش حاضر، سنجش الگوی تامین مالی شهر به لحاظ پایداری و ناپایداری و آثار آن بر روند پایداری توسعه شهر (برای کلانشهر مشهد) مورد نظر بوده است. بدین جهت با استفاده از روش تحلیلی – مقایسه­ای و نیز انجام مطالعات کتابخانه­ای، ابتدا با بهره­گیری از ضریب همبستگی اسپیرمن، درجه همبستگی میان متغیر درآمد و متغیرهای مربوط به توسعه پایدار شهری محاسبه شد. سپس بمنظور سنجش سطح توسعه پایدار در مناطق شهری مشهد، ۴۳ متغیر در حوزه­های اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و زیست­محیطی به تفکیک مناطق ۱۳گانه شناسایی و برای انجام تحلیل عاملی و تلفیق آن با تاکسونومی عددی با استفاده از نرم­افزار Spss۱۸ مورد نظر قرار گرفتند. نتایج محاسبات حاکی از آن است که رابطه و همبستگی بالایی (۸۶.۳درصد) میان متغیر درآمد و شاخص­های توسعه پایدار شهری (هزینه­های مرتبط با توسعه پایدار شهری) وجود دارد. بدین معنی که پایداری یا ناپایداری درآمدهای شهری مشهد اثر مستقیم بر وضعیت توسعه پایدار شهری دارد. طبق محاسبات انجام شده، سهم درآمدهای ناپایدار شهر مشهد طی سالهای ۱۳۷۲ – ۹۱، ۷۵.۰۷ درصد و سهم درآمدهای پایدار ۲۴.۹۳ درصد می­باشد. یعنی درآمدهای ناپایدار بیش از ۳ برابر درآمدهای پایدار در این ۲۰ سال بوده است. از سوی دیگر نتایج تحلیل­ عاملی و تاکسونومی عددی موید آن ادعاست که ۶۱.۵ درصد از مناطق شهری مشهد، به لحاظ شاخص­های توسعه پایدار شهری، در وضعیت مطلوبی بسر نمی­برند. حال با توجه به همبستگی بالا میان ساختار درآمدی و شاخص­های توسعه پایدار شهر می­توان گفت: ساختار ناپایدار درآمدهای شهرداری بر تعمیق و شدت ناپایداری در توسعه شهری مشهد اثرگذار بوده است.

ناپایداری درآمدی, توسعه شهری, ضریب همبستگی, کلانشهر مشهد, تحلیل عاملی