اسماعیل علی پور - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بجنورد

سه خشتی ­های کرمانجی، سروده ­هایی سه مصراعی هستند که سابقه­ شان به ادبیات دوره پیشااسلامی می رسد؛ اما هنوز در شاخه ادبیات شفاهی شمال خراسان سروده و خوانده می ­شود. هدف پژوهش حاضر، «گونه­ شناسی» و بررسی «زمینه­ های معنایی» آفرینش سه ­خشتی ­های کرمانجی است. پرسش اصلی مقاله، این است که سه ­خشتی ­ها را بر مبنای چه نظریه ­ای می ­توان در گونه ­های مشخصی رده­بندی و بررسی کرد؟ روش تحقیق پژوهش حاضر در مرحله نخست، تحقیقات میدانی برای گردآوری این سروده ­ها و در مرحله طبقه ­بندی و تحلیل، مبتنی بر «نظریه ژانر» است. بر اساس این نظریه، مجموعه سروده ­های گردآوری­ شده به سه دسته «حماسی»، «غنایی» و «اندرزی» (تعلیمی) تقسیم می­ شود. یافته ­های پژوهش نشان می ­دهد که در گونه حماسی، رخدادهای تاریخی بیشترین سهم را داشته ­اند. گونه غنایی نسبت به دو مورد دیگر بسامد و تنوع بیشتری دارد و به دو نوع عاشقانه ­های داستانی و غیرداستانی تقسیم می ­شود. آموزه ­های اندرزی تعلیمی و توصیف زندگی ایلیاتی و کوچ­نشینی هم بخش دیگری از زمینه­ های معنایی مورد بررسی خواهد بود.

ادبیات کرمانجی, سه خشتی, نظریه ژانر