محمد حاج علی اکبری - دانشجوی مقطع دکتری حقوق جزاوجرم شناسی، واحد مراغه، دانشگاه آزاد اسلامی، مراغه، ایران
بابک پورقهرمانی - استادیار گروه حقوق دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مراغه، آذربایجان شرقی، ایران

با گسترش فضای سایبری در تمامی شئون زندگی، بشر بیش ازپیش به این فضا وابسته شده است. به همین دلیل بروز جنگ سایبری و تعرض به داراییهای وابسته به این فضا میتواند خسارتها و پیامدهای ناگواری داشته باشد. وابستگی شدید زیرساختهای حیاتی کشورها به فضای سایبری و امکان حمله به این زیرساختها، نگرانیهای جدیای برای دولتها به وجود آورده و از طرفی نبود قوانین بین المللی پذیرفتهشده در حوزه جنگ سایبری، موجب تشدید این نگرانیها شده است. با ظهور تسلیحات نوین با ماهیت و نوع کاربری متفاوت در میادین نبرد در منازعات اخیر منطقه ای و بین المللی و توسعه روزافزون تسلیحات از نوع خودگردان، هوشمند، پهپادها و نیز سلاحهای غیرکشنده، اغلب فعالان و متفکران حوزهحقوق مخاصمات مسلحانه را بر آن داشته که نسبت به امکانسنجی رعایت اصول و مقررات ناظر بر حقوق بشردوستانه بین المللی و نیز مسوولیت دولتهای دارنده و بهکارگیرنده این نوع تسلیحات مداقه نموده و مباحث نظری و کاربردی این حوزه را مورد بررسی و تحلیل قرار دهند. به بیان دقیقتر این شائبه برای برخی به وجود آمده که اصول و قواعد حقوق بین الملل بشردوستانه برای انطباق با نوع جدید تسلیحات بهکلی ناکارآمد و منسوخ گردیدهاند و در مقابل برخی معتقدند همین اصول و قواعد بین المللی موجود برای تنظیم روابط خصمانه دولتها کفایت میکند؛ اما واقعیت این است که با وجود پیشرفتهای چشمگیر حوزه فناوری، این قواعد و اصول همچنان به حیات خود ادامه میدهند؛ در واقع خاستگاه این قواعد که وجدان عمومی است و نیز انعطاف قواعد حقوق بشردوستانه انطباق آن را با مخاصمات جدید ممکن میسازد. هرچند جنگافزارهای جدید همچون هر پدیده نوظهور دیگری موجد چالش حقوقی برای سازندگان و تنش میان کشورها بودهاند لیکن میتوان با تنظیم مقررات خاص از این تنشها کاست. هرچند شاید اصول کلی ناظر بر مخاصمات مسلحانه کفایت کند ولی در این حوزه نیازمند روزآمدی مقررات حاکم بر آنها هستیم تا با نگرشی پیشگیرانه بتوان از تنش میان دارندگان این سلاحها جلوگیری کرده و حدود استفاده از آنها را ضمن مقررات بین المللی و در پرتو مسوولیت بین المللی دولت بالاخص از نوع مسوولیت مشدد مشخص نمود.

فضای سایبری، حمله سایبری؛ جنگ سایبری؛ حقوق بین الملل