مریم دانشومند - دانشجوی کارشناسی حقوق، دانشگاه پیام نور واحد مراغه
محمدمهدی داداشی چکان - مدرس، گروه حقوق، دانشگاه پیام نور مراغه، آذربایجان شرقی، ایران

فضای مجازی در کنار فرصتهای مهم، تهدیدهای امنیتی و اجتماعی و فرهنگی به همراه دارد. برهمین اساس تجویز دفاع مشروع به عنوان یک نهاد کیفری امری مسلم و لازم التجویز است که در مبانی حقوق اکثر کشورهای جهان نیز به حفظ عرض، ناموس، مال و جان افراد مورد حمایت و اشاره قرار گرفته است. با توجه به تغییراتی در احکام دفاع مشروع در قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ که البته در اصل پذیرش و آثار آن تغییراتی به وجود نیامده است. در وقانین بین المللی نیز در خصوص پذیرش این اصل تاکید شده در ماده (c)(۱) ۳۱ اساسنامه دادگاه کیفری بین المللی دائمی ۱۹۹۸، امکان استناد به دفاعیات تبرئه کننده ازجمله دفاع مشروع در جنایات بین المللی نیز مورد پیش بینی قرارگرفته است و بهترین توجیه برای مبنای فلسفی دفاع مشروع در پرتو اساسنامه مذکور، نظریه اجرای حق می باشد.در حقوق جزای عمومی دفاع مشروع از عوامل موجه ه جرم و عذر آور محسوب شده که مبنای مجاز شمردن قتل در مقام دفاع مشروع را می توان در تئوری کرامت انسانی و متقارن حق حیات ونفی حق حیات احراز نمود؛ برهمین اساس با عنایت به تجویز قتل در مقام دفاع مشروع که از بالاترین حقوق معیشت حق حیات است، حق دفاع مشروع در بستر فضای سایبر نیزکه امروزه از مهم ترین شئون زندگی اجتماعی و اصلی ترین فاکتور امنیت ملی محسوب می شود، که دفع حملات دشمن در آن امری معقول و براساس حقوق بین الملل نیز مورد تجویز واقع شده است. در مقررات ایران قانون خاصی مبنی بر پدافندغیرعامل و تصریح به دفاع مشروع وجود ندارد، اما از عموم روایات و آیات قرآنی و قواعد فقهی چون امر به معروف و نهی از منکر، لاضرر و نفی سبیل اصل لزوم توسل به دفاع مشروع در جهت حفظ امنیت و کیان سایبری قابل توجیه می نماید.

دفاع مشروع، مبانی فقهی، پدافند غیرعامل، سایبر