فاطمه مدرسی - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران
هادی طیطه - دانشجوی دکتری ادبیات غنایی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

احمد شاملو در شعر کیفر که بازتابی از واقعیت موجود زندگی اوست و این شعر را در زندان قصر در سال ۱۳۳۴ سروده است، به توصیف فضای زندان می­پردازد. راوی در این شعر، دیگر زندانیان را قاتل و دزد معرفی می­کند و خود را مبرا از آن صفات و ویژگی­ها می­بیند. نگارندگان در این پژوهش برآنند ایدئولوژی حاکم بر این سروده را بررسی کنند. بر اساس نظریه مربع ایدئولوژیک ون دایک که یک نظریه در حوزه تحلیل انتقادی گفتمان محسوب می­شود با روش تحلیلی توصیفی به شگردها و تمهیدات به کاربسته شده از جمله، تمهیدات بلاغی، گزینش واژگان و تعدی در نحو برای برجسته کردن عیوب دیگری و فروکاستن عیوب خود و رفع آن عیوب از خود بپردازند. برآیند این پژوهش نشان می­دهد، راوی در این سروده نه تنها تمام کاراکترهای روایت را با صفاتی که دارای بار معنایی منفی هستند، توصیف و ویژگی­های منفی را از خود رفع می­کند، بلکه با به کارگیری شگردهای فوق بر آن­ها تاکید می­کند و شخصیت­های فرعی موجود در سروده را نیز با ویژگی­های منفی به تصویر می­کشد.

احمد شاملو, شعر کیفر, مربع ایدئولوژیک, ون دایک