مهدی بخشی پور مقدم - کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشکده هنر، دانشگاه شاهد، تهران، ایران
محسن مراثی - استادیار گروه پژوهش هنر، دانشکده هنر، دانشگاه شاهد، تهران، ایران، نویسنده مسئول.

ادیان توحیدی و ابراهیمی به پیروان خود، وعده روز رستاخیز را - که موعد حساب­رسی همگانی است- داده­اند. در کتب مقدس این شریعت­ها، از چگونگی معاد و کیفیت پاداش و عذاب و هم چنین، جزییات حشر انسان­ها آیات و گزاره­های متعددی بیان شده است. مساله جان گرفتن مردگان، برپایی قیامت و بهشت و جهنم از جمله این مضامین است. مقاله پیش­رو به بررسی و تطبیق دو اثر با موضوع روز رستاخیز می­پردازد. نگاره صحرای محشر فالنامه طهماسبی براساس آیات قرآن و روایات اسلامی و شیعی و نقاشی داوری اخروی فرا­ آنجلیکو بر­گرفته از مضامین کتاب مقدس و باور­های مسیحی، مصور شده است. از جمله پرسش­های مهم پژوهش این است که: ۱) وجوه تشابه و تفاوت در دو اثر مذکور با پیش­متن­های گوناگون کدامند؟ ۲) پیش­متن­های متفاوت در خلق دو اثر هنری با مضمونی یک سان چه نقشی داشته­اند؟ هدف پژوهش حاضر، تحلیل دو اثر مذکور، بر اساس میزان تاثیرپذیری از پیش­متن­های خود، با استفاده از مبانی نظری بیش­متنیت ژرار ژنت که منجر به بازیابی وسعت دامنه تاثیرات دو هنر اسلامی و مسیحی بر روی یک دیگر خواهد شد. عدم توجه به مفاهیم دینی موجود در آثار هنری و مضامین متشابه میان تمثلات هنری ادیان ابراهیمی، ضرورت انجام این پژوهش را مشخص می­کند. در این پژوهش از روش توصیفی-تحلیلی با رویکرد تطبیقی پیروی شده و گردآوری داده­ها به روش کتابخانه­ای انجام شده است. نتیجه بررسی­ها نشان می­دهد که علی­رغم وجود شباهت­های فراوان میان آثار مذکور، به دلیل شباهت­های پیش­متن­های آن­ها با یک دیگر، نمی­توان در مورد تاثیر این دو اثر بر یک دیگر حکم قطعی صادر نمود.

واژه­های کلیدی: صحرای محشر, فالنامه طهماسبی, داوری اخروی, فرا آنجلیکو, بیش­متنیت, ژرار ژنت