روزبه میرزایی - دانش آموخته کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشکده هنر، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
فاطمه شاهرودی - استادیار، گروه پژوهش هنر، دانشکده هنر، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

فرهنگ هر جامعه برآیند و بازتابگر ارزش ­ها، آداب و رسوم، نمادها و باورهایی است که تعامل ­های روزمره و تبادلات بین ­الذهانی کنشگران را جهت می ­بخشند و غالبا از بطن انواع تقابل ­ها و همیاری­ ها بر می ­خیزند. بخشی از این فرهنگ کلی بی ­تردید فرهنگ شنیداری است که سیر تکاملی خاص خود در تاریخ هر جامعه را دارد. هدف این پژوهش تحلیل زمینه­ های فاصله­ گرفتن فرهنگ شنیداری موسیقی از ریشه­ های اصیل خود در دوران پهلوی دوم است. این گسست از دوره ناصری با ورود موسیقی نظام به بدنه موسیقی ایرانی آغاز شد و عواملی چون تجددگرایی، مراسم مذهبی، حذف آموزش سازهای ایرانی و رواج آموزش نت ­محور آن را تشدید کردند. این فرایند بعدها نیز با تعمیق مدرنیته ایرانی در پهلوی دوم تداوم یافت و نهایتا با رخداد انقلاب ۱۳۵۷ در مسیر دیگری افتاد. روش مورد استفاده از جنس کیفی و از نوع تاریخی و توصیفی- تحلیلی است و داده­ ها به شیوه اسنادی گردآوری شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که از دوره پهلوی دوم تا انقلاب ۱۳۵۷؛ رادیو و تلویزیون، سالن­ های اجرا و کافه ­ها، ضبط و پخش آثار موسیقی و مراکز فرهنگی بر علل قبلی افزوده شدند. هر چند تلاش ­هایی در جهت احیای موسیقی ایرانی صورت گرفت اما نتوانست در مقابل موجی که حامل موسیقی غیرایرانی بود مقاومت لازم را نشان دهد. لذا موسیقی ایرانی فقط در متن مواجهه با موسیقی غربی و در تقابل و تبادل با آن توانست به کار خود ادامه بدهد.

فرهنگ شنیداری موسیقی, ریشه های اصیل, پهلوی دوم, موسیقی ایران, موسیقی غربی