فرهاد کاکه رش - Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Humanities Literature, Mahabad Branch, Islamic Azad University, Mahabad, Iran
نسرین روکش - Ph.D. student, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Humanities Literature, Mahabad Branch, Islamic Azad University, Mahabad, Iran

مردم شناسی فرهنگی رویکردی است که در کنار سایر شیوه ها، برای بررسی تغییرات اجتماعی و فرهنگی بکار گرفته می شود و واژگان عناصری هستند که بار ایدئولوژیک یک متن و گفتار را بر دوش دارند و آن را دارای معنا می کنند. انتخاب، کاربرد لغات و واژگان خاص در ضرب المثلها، بازتاب دیدگاه و نگرش مردم نسبت به اتفاقات، پدیده ها، اوضاع، مسائل اجتماعی و افکار آنان است. در داستانهایی که از گذشتگان توسط راویان نقل می شود هم از موضع جغرافیایی و فرهنگ زیست محیطی راوی و هم فرهنگ گوینده­ی اصلی داستان چه مجهول و چه معلوم در شکل­گیری و ساختار داستان نقش اساسی و مهمی ایفا می شود. مقاله حاضر با هدف مقایسه دو روایت از شیخ صنعان (روایت کردی، به روایت مام احمدلطفی مهابادی و روایت فارسی، به روایت عطار) پرداخته، و برای تبیین اشتراکات و افتراقات فرهنگی، دو اثر را از منظر مردم­شناسی فرهنگی مقایسه می کند. برخی از نتایج حاکی از آن است: در هر دو منظومه، شخصیت­های شیخ صنعان و دختر به عنوان شخصیت اصلی، و مریدان و مرید خاص در نقش فرعی وجود دارند. در هر دو اثر از آداب و رسوم صحبت به میان آمده است. تفاوتی که در مورد شخصیت­های داستان شیخ صنعان به روایت عطار و روایت مام احمد لطفی وجود دارد، حضور شخصیتی به نام حضرت غوث است. حضور حضرت غوث ریشه در اعتقادات عرفانی و عقاید مردم منطقه به مشایخ دارد. از دیگر شخصیت ها، شخصیت پدر است. تاثیر پدر بر نهاد خانواده و پدرسالاری در داستان شیخ صنعان به روایت کردی، کاملا آشکار است. زیرا دختر ترسا موضوع خودش و شیخ را اولین بار برای پدرش تعریف می­کند. برخی از آداب و رسوم ها که مربوط به دین مسیحیت است در هر دو اثر وجود دارد و شیخ صنعان برای گرویدن به دین ترسایی باید انجام دهد. اما تفاوت هایی از آداب و رسوم در شیخ صنعان به روایت کردی وجود دارند از جمله آن می توان به مراسم خانقاهی و مراسم ازدواج اشاره کرد. از دیگرمولفه­های فرهنگی هر دو اثر البسه و پوشاک است. با این تفاوت که در داستان به روایت عطار به دلیل نوع ادبی بودن آن، اشاره به لباس صوفیان دارد ولی در داستان به روایت کردی، بیت­بیژ در توصیف دختر از نوع پوشش لباس کردی بهره برده است.

Sociology of Language, Cultural Anthropology, Narrative Studies, Kurdish Sheikh San'Aan, Persian Sheikh San'Aan, Attar, Mam Ahmad Lotfi, جامعه شناسی زبان, مردم شناسی فرهنگی, مطالعات روایی, شیخ صنعان کردی, شیخ صنعان فارسی, عطار, مام احمد لطفی