زهرا ابراهیمی - دانش آموخته کارشناسی ارشد دانشگاه ولی عصر عج رفسنجان
سعید حاتمی - عضو هیات علمی دانشگاه حضرت ولی عصر (عج) رفسنجان
جلیل شاکری - عضو هیات علمی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ولی عصر رفسنجان

ترامتنیت، رویکردی است که به بررسی انواع روابط ممکن بین متن با سایر متون می پردازد. ژرار ژنت، نظریه‎پرداز ادبی و نشانه‎شناس شاخص فرانسوی (۲۰۱۸-۱۹۳۰ م.)، ترامتنیت را به پنج دسته تقسیم کرد که عبارتند از: «بینامتنیت»، «پیرامتنیت»، «فرامتنیت»، «سرمتنیت» و «بیش متنیت». دقت نظر ژرار ژنت در خصوص توصیف ویژگی‎های انواع بیش‎متنیت و بینامتنیت در متون ادبی، این امکان را برای محققان فراهم می‎آورد تا بتوانند با درجه اطمینان بالایی انواع این ترامتن‎ها را در عین شباهت ظاهری شواهد شعری برخی از آن‎ها به یکدیگر، از هم تفکیک کنند -کاری که شاید بدون این نظریه مقدور نمی‎شد.این پژوهش با تکیه بر شیوه تحلیلی-توصیفی، به بررسی ترامتن های غزل‎های حسین منزوی با غزل‎های حافظ و سعدی می‎پردازد تا اولا، میزان تاثیرپذیری او را از شعر این دو شاعر نام آور کلاسیک، در هر یک از انواع فوق، توضیح دهد و ثانیا، شگرد‎هایی را که در هریک از این بهره‎گیری‎ها مورد توجه شاعر بوده، تبیین نماید. بر اساس یافته‎های این پژوهش، از میان ترامتن‎ها، بیش متنیت؛ خصوصا از نوع تراگونگی آن، عرصه اصلی هنرنمایی‎های منزوی بوده است. پس از آن، به ترتیب، بینامتنیت ضمنی و پیرامتنیت درونی مولفی از اهمیت بیشتری برخوردار است. تجلی این نوع اخیر در غزل‎های منزوی به پانوشت‎نویسی محدود نمی‎شود و شاعر در این عرصه هم هنر خود را عینیت بخشیده است. از اینها گذشته، رابطه سرمتنیت، به اشتراک دواوین این شعرا در ژانر هنری «غزل» محدود می‎شود و از آنجا که اشعار منزوی رابطه تفسیری قابل اثباتی با اشعار سعدی و حافظ ندارد؛ بنابراین، فرامتنیتی هم در آن به چشم نمی خورد.

ترامتنیت, ژرار ژنت, حسین منزوی, سعدی, حافظ