عباس برومند اعلم - دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه تربیت مدرس، تهران ، ایران.

نوشتار­­ حاضر ­­به ­­بررسی­ تاریخی­ جایگاه ­و ­نقش­ حکومتهای مغرب دوران میانه در ایجاد ­و ­کنترل نظام­ آبیاری­ در ­اقتصاد کشاورزی ­می­پردازد.­ به ­نظر­ می­رسد­ در ­مغرب­ قرون ­میانه ­یک ­سیاست­ آگاهانه ­برای­ توسعه ­کشاورزی ­از­ طریق ­توسعه شبکه­های ­آبیاری­ و ­فن­آوری­های­ جدید ­آب ­وجود­ داشته ­است.­ پرسش اصلی­ ما ­این ­است ­که­ جایگاه­ و ­نقش­ حکومتهای مغرب­ در ­آبرسانی ­و ­ایجاد ­شبکه­های ­آبیاری­ برای ­زمین­های ­کشاورزی ­در ­دوران ­تاریخی ­مورد­ نظر­ چگونه بوده است؟ ­مدعا ­و ­پاسخ ­آغازین این­است ­که ­­«دولتهای مغرب­ قرون ­میانه­ در ­مجموع­ در ­ایجاد ­شبکه­های­ آبرسانی ­برای­ زمین­های کشاورزی از طریق ایجاد سازه های­ عظیم آبیاری نقش به­سزایی داشته اند». ­آنچه در­ نهایت مبتنی ­بر روش مطالعه­ تطبیقی­تاریخی­ و ملهم از چارچوب­ مفهومی ویتفوگل، بدان دست ­یافتیم این است که شیوه­های کشاورزی­ مغرب ­قرون­ میانه نتیجه یک سیاست ­آگاهانه­ در­ حوزه­های سیاسی، ­اجتماعی ­و ­اقتصادی بوده ­است،­ سیاست­هایی ­که تمایل­ به تشویق روندهای توسعه زمین های قابل­کشت داشتند. ­افزایش ­آبیاری و ­کنترل ­آب های ­سطحی از­ طریق ایجاد سازه­های­خاکی و سنگی، ­افزایش تسلط حکومت­ها­ بر ­سیستم­های ­آبیاری ­و­ تولیت ­ایشان­ بر­ ساخت ­و ­نگهداری این­سیستم­ها­ و ­در­نتیجه احیاء­ و­ توسعه­ زمین­های ­زراعی­ و ­افزایش ­چشمگیر محصولات­ کشاورزی به­ ویژگیهای ­مهم دوران ­مورد ­بحث ­ما تبدیل ­شد.

اقتصاد کشاورزی, سازه های آبی, شبکه آبیاری, حکومت, مغرب قرون میانه