شهرام محمدزاده - گروه ترویج و آموزش کشاورزی، مرکز آموزش عالی شهید باکری میاندوآب، دانشگاه ارومیه، میاندوآب، ایران
حسین محمدزاده - دانش آموخته کارشناسی ارشد مدیریت کشاورزی، گروه مدیریت کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ماکو، ماکو، ایران

تسهیلات اعطایی به طرح­های کشاورزی درصورتی که مورد ارزیابی دقیق اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی قرار گرفته باشند می­توانند نقشی کلیدی در توسعه پایدار کشاورزی ایفا کنند. هدف تحقیق ارائه چارچوبی برای ارزیابی پایداری طرح های کشاورزی متقاضی دریافت تسهیلات بانک کشاورزی بود. جامعه آماری شامل اساتید و کارشناسان تسهیلات بانک کشاورزی بود که با استفاده از نمونه گیری هدفمند تعداد ۱۵ نفر از اساتید دانشگاه با تخصص­های مرتبط با جنبه­های مختلف کشاورزی پایدار و ۱۵ نفر از کارشناسان خبره سرپرستی و شعبه­های مختلف بانک کشاورزی که دارای تجربه کافی در زمینه تسهیلات و اعتبارات کشاورزی بودند انتخاب گردیدند. از روش تحلیل سلسله مراتبی در قالب دو سناریوی کارشناسان و اساتید استفاده شد. به منظور شناسایی و وزن­دهی معیارها و زیرمعیارهای پایداری طرح های کشاورزی از ابزار پرسش نامه استفاده شد. همچنین سه طرح منتخب کشاورزی برای ارزیابی پایداری در نظر گرفته شد. بر اساس نتایج، مقدار نرخ ناسازگاری (CR) برای هر دو اساتید و کارشناسان ۰۰/۰ محاسبه شد که کمتر از ۱/۰ بوده؛ لذا نتایج سازگار می­باشد. یک شاخص تجمیع­شده اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی جهت ارزیابی هم­راستایی طرح­های کشاورزی با توسعه پایدار معرفی شد. نتایج حاکی از آن است که اساتید دانشگاه مسائل محیط زیستی را در اولویت ارزیابی طرح­ها قرار می­دهند درحالی که کارشناسان مسائل اقتصادی را مهم­تر می­دانند. در هر دو سناریو از جنبه اقتصادی شاخص منابع مالی طرح، از نظر اجتماعی سرمایه اجتماعی و از نظر محیط زیستی مصرف آب بیشترین وزن را در ارزیابی پایداری کشاورزی داشتند. به علاوه، ارزیابی طرح­های منتخب بیانگر این بود که طرح موز گلخانه ای در اولویت اول پایداری قرار دارد و طرح­های پرورش گل شاخه بریده رز و خیار هیدروپونیک به ترتیب در رتبه­های بعدی پایداری قرار گرفتند؛ بنابراین اگر تخصیص تسهیلات به همین ترتیب و سهم صورت گیرد کمترین اثرات منفی اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی را در پی خواهد داشت.

طرح های کشاورزی, بانک کشاورزی, تسهیلات, چارچوب پایداری, فرایند تحلیل سلسله مراتبی