فریبا رمضانی خوزستانی - گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی شیروان، دانشگاه بجنورد، بجنورد، ایران
فاطمه ذاکر تولایی - گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی شیروان، دانشگاه بجنورد، بجنورد، ایران
فرهاد شکوهی فر - گروه پژوهشی بقولات، پژوهشکده علوم گیاهی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
مجتبی ممرآبادی - گروه گیاهپزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

شناسایی منابع مقاومت به بیماری برق زدگی با انجام آزمایش های به­گزینی در شرایط آلودگی مصنوعی عامل بیماری یکی از روش های مرسوم در اصلاح نباتات به شمار می رود. هزینه بر بودن و مخاطرات ظهور و گسترش پاتوتیپ های جدید در اثر استفاده از پلات های آلوده، از جمله محدودیت­های مطالعات به­گزینی محسوب می شوند. فراهم شدن یک روش به­گزینی قابل اعتماد در شرایط درون شیشه­ای می تواند علاوه بر سرعت بخشیدن به برنامه های اصلاحی، بسیاری از این محدودیت ها را برطرف نماید. بدین منظور، ابتدا ماندگاری و احتمال رشد آلودگی های سطحی و درون­زاد، روی برگ های جدا شده از گیاهچه های رشد یافته در شرایط گلخانه مربوط به دو ژنوتیپ نخود به نام های MCC۱۳۳ (مقاوم) و ILC۱۹۲۹ (حساس) پس از ضدعفونی سطحی و کشت در شرایط درون شیشه­ای بدون بستر کشت مغذی، مورد بررسی قرار گرفت. همچنین شدت و سرعت بروز علائم بیماری ناشی از مایه زنی قارچ Ascochyta rabiei به دو روش قطره ای و غوطه وری مورد مقایسه قرار گرفت. به علاوه امکان تمایز ژنوتیپ های مقاوم و حساس در پاسخ به پاتوتیپ PI بررسی شد. در مرحله پایانی، امکان تمایز پاتوتیپ های مختلف قارچ بر اساس قدرت بیماری زایی روی رقم مقاوم، ارزیابی شد. نتایج نشان داد که برگ های جدا شده از گیاه تا پس از گذشت ۱۰ روز در شرایط درون شیشه بدون مواد مغذی و بدون بروز علائم کمبود قابل نگهداری هستند و روش آماده سازی برگ ها از بروز هرگونه آلودگی سطحی جلوگیری نموده است. نتایج آزمون بیماری زایی نشان داد که تلقیح به روش غوطه ورسازی در مقایسه با روش قطره ای با راندمان بالاتری سبب بروز علائم می شود. در مجموع، این نتایج نشان می دهد که روش آزمون بیماری زایی درون شیشه­ای ابداع شده به خوبی قادر است، ارقام را بر اساس سطح مقاومت از یکدیگر متمایز نماید و بر این اساس، می توان از این روش در مطالعات به­ گزینی و ارزیابی سطح مقاومت نمونه های گیاهی در مقابل آلودگی با جدایه های قارچ A. rabiei استفاده نمود.

به گزینی درون شیشه, بیماری برق زدگی نخود, تمایز سطح مقاومت, درجه خسارت کمی