سعدی محمدی - دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ، دانشگاه پیام نور ، تهران، ایران

ماهیت زیستپذیری، کیفیت زندگی و در مقیاسی گستردهتر، پایداری نواحی روستایی با تابآوری، آمیخته شده و بر این اساس امروزه در عرصه برنامه‎ریزی روستایی به جای تمرکز بر آسیبپذیری (شکلگیری بحران و مدیریت آن) بر تابآورکردن اجتماعات محلی (مدیریت ریسک و کنش فعالانه) تاکید میشود. در این میان، تحقق تاب‎آوری به دلیل ماهیت پیچیده، چندبعدی، سیستمی و تعدد فعالان و بازیگران در محیط درونی و بیرونی متغیر امروزی، نیازمند فراهم بودن شرایط، نیازها و الزاماتی در محیط روستایی است که فقدان آن ها به معنی ایجاد موانع و چالشهای متعدد و تداوم آسیبپذیری محیطی بوده و در راستای تغییر وضعیت و حرکت در مسیر تابآوری، شناسایی این چالشها و موانع و رفع آن ها، میتواند گام مبنایی و مهمی تلقی شود. پژوهش کاربردی حاضر نیز با این هدف در نواحی روستایی مرزی پرمخاطره و محروم مرزی شهرستان مریوان با روشی توصیفی-تحلیلی و ماهیتی کمی-کیفی (آمیخته) انجام گرفته است. در بخش کیفی، شناسایی موانع و چالشهای پیش روی تامین محیط تابآور در نواحی روستایی مورد مطالعه و در بخش کمی، سعی بر تایید و تعمیم یافتههای بخش کیفی و ارائه تحلیل از وضعیت عملکرد این موانع بوده است. در بخش کیفی از روش مصاحبه عمیق و باز و در بخش کمی از توزیع پرسشنامه، بهره گرفته است. جامعه آماری پژوهش، مشتمل بر مدیران توسعهای، دهیاران و شوراهای روستایی، آگاهان محلی روستایی، متخصصان علمی و دانشگاهی منطقه و  فعالان اقتصادی در سطح منطقه است که به صورت هدفمند و با روش گلوله برفی، انتخاب و شناسایی موانع تامین محیط تابآور روستایی (بخش کیفی) و تایید آن ها (بخش کمی) توسط آن ها صورت پذیرفت. تجزیه وتحلیل دادههای گردآوری شده در بخش کیفی مبتنی بر روش کدگذاری باز و در بخش کمی مبتنی بر آزمون تحلیل عاملی نشان داد که ۶۴ مانع یا متغیر در قالب چهار عامل اصلی ضعف در برنامهریزی، سیاست گذاری، اجرا، نظارت و پایش بر فرایند توسعه در عرصه مدیریتی توسعهای شهرستان مریوان (مهم ترین و اثرگذارترین عامل)، عدم توجه و تبیین مفهوم تابآوری و فقدان ساختار مدیریت کارآمد ریسک/ بحران (طبیعی و انسانی)، نارسایی‎های محیط اجتماعی و فضای نامناسب کسب وکار درجهت توسعه اقتصادی روستاها و ضعف حمایت و پشتیبانی بر تامین تابآوری محیطی در نواحی روستایی شهرستان مریوان به عنوان مانع دارای اثرگذاری هستند.

تاب آوری, آسیب پذیری, مدیریت بحران, نواحی روستایی شهرستان مریوان