محمدعلی پویان - گروه برنامه ریزی و طراحی محیط، پژوهشکده علوم محیطی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
شهیندخت برق جلوه - گروه برنامه ریزی و طراحی محیط، پژوهشکده علوم محیطی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

سابقه و هدف: آلودگی­ های محیط زیستی ناشی از تخلیه و تلنبارکردن پسماند ساخت و تخریب عمرانی اثرات نامطلوبی بر بهداشت محیط زیست می­ گذارد. این پژوهش با هدف مدیریت برنامه ­ریزی کاشت گیاهان مقاوم نسبت به عناصر سنگین در مرکز استحصال پسماندهای ساختمانی - عمرانی گود آبعلی تهران انجام شده است.            مواد و روش ­ها: روش پژوهش، ضمن بسترسازی نظریه شناختی، آزمایشی – تحلیلی بوده است که بصورت مقطعی در سال ۱۴۰۱ انجام شد. نمونه ­های پژوهش را گیاهان خرزهره (nerium oleander)، اکالیپتوس (eucalyptus camaldulensis)، زیتون تلخ (melia azedarach)، مورد (myrtus communis)، گل رز rosa damascena))، پسته (pistacia vera) و کاج (pinus) تشکیل دادند که بصورت تصادفی انتخاب شدند. اراضی بر اساس ضرورت ده درصد کاشت گیاهان اطراف کارخانجات صنعتی بر طبق ضوابط محیط زیستی سازمان محیط زیست و در محیط پیرامونی کارخانه شن و ماسه انتخاب شده اند. نمونه ­ها در خاک پساب (روان آب حاصل از شستشوی شن و ماسه کارخانجات بازیافت نخاله­ های ساختمانی) مرکز استحصال گود آبعلی تهران کاشته شدند و طی چند ماه مراقبت و آبیاری، در شرایط نور و دمای منطقه (۳۷ درجه) نگهداری شدند. ابزار اندازه گیری مشاهده عینی بوده است که روایی آن تایید متخصصان امر و پایایی آن معیارهای رشد گیاهان بوده است. سپس یافته ­ها با استفاده از بررسی آزمایشگاهی و تحلیل محتوا و نرم افزار SPSSp مورد تحلیل قرار گرفتند.نتایج و بحث:. یافته ­ها نشان دادند افزایش غلظت فلزات سنگین Cd و Pb در خاک پساب منطقه موجب کاهش تنوع و تراکم گونه ­های گیاهی می­ شود و با مدیریت برنامه­ ریزی کاشت گیاهان مقاوم نسبت به عناصر سنگین می ­توان اثرات نامطلوب این عناصر بر تنوع و تراکم پوشش گیاهی منطقه را کاهش داد. همچنین یافته­ ها نشان دادند گیاه اکالیپتوس در ابتدای فصل رشد، به دلیل جذب بالای فلزات سنگین رشد نکرد، اما گیاهان خرزهره، زیتون تلخ، مورد، گل رز، پسته و کاج به رشد خود ادامه دادند. گسترش پوشش گیاهی منطقه گود آبعلی تهران بدون ارزیابی میزان تاب­ آوری گونه ­های گیاهی مقاوم نسبت به عناصر سنگین منطقه ممکن نیست و به کارگیری این یافته ­ها در ارایه الگوی کاشت گونه­ها، روند ناپایداری زیستی پوشش گیاهی سرزمین را کاهش خواهد داد. لذا هدف پژوهش حاضر ضمن اشاره به عوامل موثر بر تاب ­آوری بوم شناختی و تاثیر عناصر سخت بر رشد گونه ­های گیاهی توسعه فضای سبز منطقه، ارائه فهرستی از گونه ­های سازگار با شرایط محیطی و اقلیمی خاص سرزمین بوده است. این تحقیق سعی بر کمی کردن شاخص­ های کیفی کاشت گونه­ های گیاهی مقاوم به عناصر سنگین در جهت ارزیابی آن­ها در ارتباط با معیارهای تاب­ آوری عناصر سنگین منطقه را داشته است. بدین منظور معیارها و زیرمعیارهای تاب ­آوری گونه ­های گیاهی بر اساس مطالعات کتابخانه ­ای و اسنادی و تجربه نگارندگان تعیین شدند.نتیجه ­گیری: کاشت گیاهان مقاوم نسبت به عناصر سنگین می ­تواند اثرات نامطلوب غلظت عناصر سنگین خاک بر رشد پوشش گیاهی سرزمین را کاهش دهد. در این راستا، گیاه پالایی در راستای کاهش غلظت عناصر سنگین خاک پساب مرکز استحصال پسماندهای ساختمانی - عمرانی گود آبعلی تهران توصیه می ­شود.

گود آبعلی تهران, گیاهان مقاوم نسبت به عناصر سنگین, پسماند ساختمانی-عمرانی