مجید بهشتی - گروه علوم و زیست فناوری گیاهی، دانشکده علوم و فناوری زیستی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
احمدرضا محرابیان - گروه علوم و زیست فناوری گیاهی، دانشکده علوم و فناوری زیستی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
فرزانه خواجویی نسب - گروه علوم و زیست فناوری گیاهی، دانشکده علوم و فناوری زیستی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
محمدرضا فضل الهی - مرکز تحقیقات ایمونولوژی، آسم و آلرژی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران، ایران

سابقه و هدف:. تهیه و تدوین داده­ های گرده شناختی یکی از اقدامات مهم در راستای مدیریت محیط زیست شهر تهران است. این بانک اطلاعاتی در راستای تهیه اطلس گرده ­شناسی و تهیه تقویم گرده­ای ایران، مدیریت آسم و آلرژی شهر تهران، اقلیم شناسی، باستان شناسی، گرده شناسی عسل نیز کاربرد دارد. تاکنون مطالعات محدودی در این حوزه به انجام رسیده است، بنابراین تهیه این بانک اطلاعات ضروری به نظر می­رسد. هدف این مطالعه عبارت است از تهیه تصاویر میکروسکپ الکترونی دانه های گرده، تشریح صفات تشخیصی دانه های گرده و تحلیل ویژگی های دانه های گرده در رابطه با ویژگی های آلرژی زایی.مواد و روش ­ها: نمونه ­های گیاهی این مطالعه در طی بازه های زمانی ۱۳۸۰ تا ۱۴۰۰ (به صورت ناپیوسته) از بوستان­ ها و بخش ­های متنوع فضای سبز سطح شهر تهران جمع آوری شدند. نمونه­های جمع آری شده در هرباریوم دانشگاه شهید بهشتی(HSBU) تثبیت شدند و سپس با استفاده از منابع و فلورهای معتبر مانند فلور ایران و فلور ایرانیکا شناسایی شدند. پس از این مرحله دانه های گرده با استفاده از میکروسکوپ الکترونی روبشی(SEM) تصویر برداری شدند. از هر گونه ۲۰-۱۲ دانه ­ی گرده جهت ارزیابی صفات ریخت ­شناسی کمی با استفاده از نرم افزار Image Tools ۳.۶ مورد بررسی قرار گرفتند. در نهایت شرح جامعی از صفات ریختی کمی و کیفی دانه ­ی گرده هر گونه تهیه گردید.نتایج و بحث: در این پژوهش دانه های گرده ۹۲ گونه­ متعلق به ۴۲ تیره ­ی گیاهی درختی کاشته شده و علفی خودرو مورد بررسی قرار گرفته است. تیره­ی آفتابگردان با ۱۱ گونه، بیشترین  تعداد گونه در این پژوهش را به خود اختصاص داده است. دانه ­های گرده مورد بررسی در این پژوهش از بعد واحد انتشار شامل، ۹۱ گونه از نوع monad  و یک گونه از نوع tetrad می­ باشند. همچنین از منظر قطبیت، ۷۰ گونه از نوع جور قطب  و ۲۲ گونه ناجور قطب  می ­باشند.نتیجه ­گیری: نتایج این مطالعه، تهیه اطلاعات تصویری و شرح داده­ های گرده تاکسون­ های درختی کاشته شده و علفی خودرو تهران متغلق به ۹۲ گونه گیاهی از ۴۲ تیره است. . نتایج این مطالعه نشان می­ دهد که گونه­ های متعددی علیرغم آلرژی ­زایی آن ها در شهر تهران کاشته شده است. به علاوه نتایج این مطالعه به عنوان یک مرجع مهم برای تحلیل مطالعات آلرژی­ زایی است.

گرده شناسی, آلرژی, مناطق شهری, تهران