پروین کاظم زاده - دانشجوی دکتری دین پژوهی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران
باقر طالبی دارابی - استادیار گروه دین پژوهی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران
الله کرم کرمی پور - استادیار گروه دین پژوهی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران.

معنویت گرایی جدید پدیده ای جهانی است که ریشه در تحولات دینی، سیاسی و فرهنگی جهان دارد. محققان در بررسی دلایل ظهور چنین پدیده ای، به عواملی چون پیشرفت تکنولوژی ارتباطات، مدرنیته، چالش های فکری و اعتقادی مقابل ادیان نهادینه و مطالبات جمعی در قالب دفاع از آزادی عقیده و دین اشاره دارند. اما این نوع تحلیل ها در سطح کلان و بدون توجه به خود کنشگر یا با کم توجهی به او انجام شده است. این مقاله در سطح خرد به یک بعد از ابعاد گرایش به جنبش نوپدید دینی (New Religious Movement) اکنکار (Eckankar) در تهران محدود است که در آن نویسندگان می کوشند با تکیه بر نظریه «محرومیت» (Deprivation Theory) و نزدیک شدن به ذهنیت کنشگر، درکی جدیدتر از چرایی گرایش به این جنبش را حاصل کند. داده ها با دو روش بررسی منابع موجود و مصاحبه عمیق با گروندگان به اکنکار نشان می دهند گروندگان در یک یا چند حیطه از زندگی فردی و اجتماعی خود، خلا و محرومیتی را احساس کرده اند؛ از این رو به اکنکار پیوسته اند که آن را نوعی جبران کننده در برابر احساس محرومیت یافته اند.

جنبش های نوپدید دینی, اکنکار, تهران, نظریه محرومیت