علیرضا صدرا - دانشیار، گروه علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
اکرم خلیفه - کارشناسی ارشد، گروه علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

هدف پژوهش حاضر بررسی نقش اراده سیاسی ملت ها در تعیین و تغییر سرنوشت سیاسی خویش است. این تحقیق با روش تحلیل محتوا، درصدد آزمون این فرضیه است که، اراده سیاسی ملت ها، در تغییر سرنوشت سیاسی جامعه، نقش تعیین کننده دارد. بر این اساس؛ هدف از این بررسی، دستیابی به مولفه های اثرگذار بر سرنوشت سیاسی جوامع و میزان تعیین کنندگی آنها است. در این پژوهش به سه راس یک مثلث، یعنی تعامل سهم و تاثیر متقابل و هم افزای سه گانه تکوین، تدبیر و طبیعت، و نقش و سهم هر یک در تعیین کنندگی سرنوشت یک جامعه پرداخته، و سعی در تبیین نظریه استاد مطهری در این زمینه گردید. به ترتیب نخست تکوین، یعنی سنت های جاویدان خدایی حاکم بر نظام جهان آفرینش، و انسانی (به سان اصل علیت و یا ضرورت امنیت، نظام و دولت و عدالت)، سبب یا علت موجبه، یعنی ایجاب کننده و ضرورت بخش هستند. دوم، تدبیر فردی، جمعی و اجتماعی اقتصادی، سیاسی و فرهنگی انسانی، سبب یا علت موجده، یعنی ایجاد کننده می باشند. سوم، طبیعت نیز عامل موثره، یعنی تاثیرگذار در تسهیل و تسریع و تشدید اثربخشی یا برعکس سخت سازنده، تاخیر اندازنده و کاهنده داشته و دارند. یافته های پژوهش حاکی از آن است که استاد مطهری، با مطرح ساختن نظریه «امر بین الامرین»، سایر علل و عوامل تکوینی و طبیعی را از علل موجبه و موثره تعیین و تغییر سرنوشت انسان، ملت ها و نظام های سیاسی دانسته، و از علل و اسباب ارادی، اختیاری و انسانی، به عنوان علل موجده یاد می کنند.

اراده انسانی, سنت های الهی, سرنوشت سیاسی, نظام سیاسی, مرتضی مطهری, قضای الهی, قدر الهی