مژگان جایز - استادیار پیش از تاریخ گروه باستان شناسی دانشگاه تهران، مسئول بخش دست افزارهای سنگی موسسه باستان شناسی دانشگاه تهران
حسن فاضلی نشلی - استاد گروه باستان شناسی، دانشگاه تهران

صنایع سنگی غارهای هوتو، کمربند، التپه و کمیشان، فراوان ترین یافته های حاصل از کاوش در این محوطه ها از دوران میان‎سنگی و نوسنگی هستند که با عنوان «میان سنگی کاسپی» شناخته می شوند. یکی از مهم ترین ویژگی هایی که صنایع میان سنگی کاسپی را به عنوان صنعتی محلی و مستقل تعریف می نماید، استفاده از ماده خام محلی در منطقه ای است که به لحاظ زیست محیطی، منطقه ای کنار بوم محسوب می شود. غار هوتو، اولین بار در سال ۱۳۳۰ خورشیدی و مجددا در سال ۱۴۰۰ مورد کاوش قرار گرفته است. از کاوش های جدید در غار هوتو، مجموعا ۱۴۷۹ عدد دست افزار سنگی از چهار دوره «انتقالی به مس و سنگ»، «نوسنگی باسفال»، «نوسنگی بی سفال» و «میان سنگی» به دست آمده است که در مقاله حاضر ویژگی های گونه شناسانه و فناورانه آنها توصیف شده اند. اتکاء کامل بر ماده خام محلی در تولید صنایع سنگی منجر به شکل گیری ویژگی هایی در این صنایع شده است که مهم ترین آنها ساختار فناوری خانگی در جوامعی است که در زمینه تامین ماده خام کاملا مستقل هستند و تقریبا تمام مراحل برداشت و تولید و مصرف ابزار در محوطه صورت می گرفته است. همچنین محاسبه اندیس برابری در صنایع هوتو نشانگر تنوع بالای فعالیت ها در اردوگاه های اصلی است. نکته دیگر در رابطه با ماده خام محلی این است که با توجه به ابعاد بزرگ ماده خام در دسترس، اندازه بزرگ ابزارها و فراوانی ابزارهایی که روی تراشه ها ساخته شده اند طبیعی به نظر می رسد. اکثر این ویژگی ها در صنایع سنگی غار کمیشان هم قابل ملاحظه است.

میان سنگی, غار هوتو, مازندران, پارینه سنگی, نوسنگی