چیمن فتحی - دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی، مدرس مدعو دانشگاه آزاد اسلامی، سقز، ایران.

آخرین انار دنیا با عنوان اصلی (کردی) دواهه­ مین هه ­ناری دونیا، رمانی است از بختیار علی، نویسنده مشهور کرد که با بهره گیری از درون مایه «جنگ» زوایای فلسفی بسیاری را در خود جای داده است. بدیهی است درون­ مایه جنگ اغلب در آثار هنرمندان به پیام صلح بدل می ­شود. به نظر می­ رسد نویسنده فلسفی ­اندیش این رمان، پیام صلح را افزون بر نقد محتوایی جنگ، در یکی از جامع­ترین ساختارهای فلسفی جنگ یعنی: گفتار «خدایگان و بنده»ی هگل و نتیجه منطقی این دیالکتیک یعنی: خودآگاهی و آزادی نهاده است. این پژوهش با رویکردی تحلیلی- توصیفی، دیالکتیک خدایگان و بنده را در این رمان در خلال دیدار و گفت وگوی دو تن از شخصیت های اصلی داستان، یعقوب صنوبر و مظفر صبحدم، در سه مرحله مورد بررسی قرار داده است. نتیجه بررسی ها حاکی از آن است که اگرچه این دیالکتیک برای قهرمان داستان چونان «بنده»، در نهایت تا مرحله آزادی ذهنی پیش می­ رود و آنگاه بدون تحققی عینی پایان می­ یابد، اما این آزادی سرانجام در بینش و کنشی تراژیک در مولفه ­های اعتباربخشی به زندگی زمینی و تنانگی، صیرورت و غایت ناباوری و معناگریزی و جزمیت ستیزی به تحقق و نمود بیرونی می­ رسد که می­ توان آن را «آزادی تراژیک» نامید.

آخرین انار دنیا, آزادی هگلی, خدایگان و بنده, بینش تراژیک, آزادی تراژیک