نسرین روکش - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی،واحد مهاباد، دانشگاه آزاد اسلامی، مهاباد، ایران.
مهری پاکزاد - استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، مهاباد، ایران.
فرهاد کاکه رش - استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، مهاباد، ایران.

فرهنگ در بردارنده مباحث مختلفی است، به ویژه اگر بخواهیم داستانی را با راویان متعدد از جنبه فرهنگی بررسی کنیم؛ چرا که موضع جغرافیایی و فرهنگ زیست محیطی راوی و فرهنگ نخستین گوینده داستان مجهول یا معلوم در شکل گیری و ساختار داستان در هر دو ادب عامه و کلاسیک نقش اساسی و مهمی را ایفا کرده اند. پژوهش حاضر با هدف مقایسه دو روایت از شیخ صنعان کردی و فارسی از دیدگاه فرهنگی با تفحص در دو ماخذ متفاوت و قابل تامل (ادب عامه و کلاسیک) برای تبیین اشتراکات و افتراقات فرهنگی در آنها با استفاده از روش توصیفی تطبیقی توانسته از منظر مذکور به جمع­ بندی داستان بپردازد و داده ها را با ارائه جامعه و نمونه آماری، به شیوه علمی مقایسه و به نتیجه برساند. راویان این دو روایت هر دو ایرانی بوده اند، یکی فارسی زبان، در قرن ششم هجری و دیگری کردزبان، از هشتاد سال پیش. با توجه به دستاوردهای پژوهشگران، داستان مذکور با صبغه عرفان اسلامی پیش از عطار رواج داشته است و چه بسا آبشخور آن از چشمه زاینده فولکلور پس از اسلام بوده باشد. هنگامی بحث از ادب عامه در تلفیق با موسیقی مقامی پیش می ­آید، برای تعیین پیشینه آن ناگزیر از موسیقی شناسی قومی (اتنوموزیکولوژی) خواهیم بود؛ لذا پژوهش مستلزم تحقیق گسترده تری خواهد شد. عناصر فرهنگی در ساختار داستان مذکور در بیان مقاصد عالیه عرفانی موضوع دیگری است که در لابه لای این روایت های غنایی-عرفانی و حفظ جذابیت ­های روایتگری در شیوه بیان راویان و تاثیر فرهنگ عصر راوی بر داستان، سبب تقسیم بندی­های بدیعی در شناخت فرهنگی داستان می شود.

ادبیات تطبیقی, فرهنگ, شیخ صنعان, روایت کردی, روایت فارسی