داود جمینی - استادیار، ژئومورفولوژی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران.(پژوهشگر پاره وقت پژوهشکده کردستان شناسی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران).
امین دهقانی - استادیار، جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه جیرفت، جیرفت، ایران.

جامعه عشایر علی­رغم محدودیت­ها و محرومیت­های متعدد، نقش کلیدی را در تامین مواد اولیه مورد نیاز جوامع شهری و روستایی ایفا می­کنند. پرورش دام، تولید صنایع دستی، حفاظت و حراست از مرزها، تنها بخشی از توانمندی­های این قشر تلاشگر است. با توجه به بنیان­های جغرافیایی حاکم بر کشور، میان مناطق مختلف به لحاظ ظرفیت­های جامعه عشایری تمایزات فراوانی وجود دارد. بهره­مندی از توانمندی­های جامعه عشایر، در گرو شناسایی ظرفیت­های آن­ها در نواحی مختلف است. از این­رو هدف اصلی پژوهش کمی و کاربردی حاضر که با ترکیبی از روش­های توصیفی تحلیلی انجام گرفته است، شناسایی ظرفیت­های اقتصادی و اجتماعی جامعه عشایر شهرستان روانسر است. جامعه آماری پژوهش شامل تمامی عشایر شهرستان روانسر است  که از میان آن­ها ۱۵۰ نفر به­عنوان نمونه آماری در نظر گرفته شده­اند. داده­های میدانی، از طریق پرسشنامه جمع­آوری گردید که روایی و پایایی آن تایید شده است. جهت تجزیه و تحلیل داده­های گردآوری شده از جدول توزیع فراوانی، تکنیک تحلیل عاملی اکتشافی و آزمون تحلیل واریانس و تست دانکن در نرم­افزار SPSS استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد شش عامل کلیدی به­عنوان مهم­ترین ظرفیت­های اقتصادی و اجتماعی جامعه عشایر شناسایی شده­اند و در مجموع توانسته­اند حدود ۶۴ درصد واریانس متغیر وابسته را تبیین نمایند. در این میان سه عامل مهم­تر عبارت­اند از: رونق درآمدزایی و کسب و کار (۲۸۹/۱۲ درصد)، متنوع­سازی فعالیت اقتصادی (۷۶۵/۱۰ درصد) و تقویت سرمایه اجتماعی (۶۶۷/۱۰ درصد). نتایج آزمون تحلیل واریانس نشان داد آماره F با مقدار ۵۹۸/۸۲ در سطح ۹۵/۰ درصد اطمینان معنادار بوده و تفاوت معناداری میان جوامع عشایری به لحاظ ظرفیت­های اقتصادی و اجتماعی وجود دارد. نتایج آزمون دانکن نشان داد جامعه عشایری متعلق به دو روستای بدرآباد و گرگیدر به­ترتیب با میانگین رتبه­ای ۶۵۷/۴ و ۵۵/۳ دارای بیشترین و کم­ترین ظرفیت اقتصادی و اجتماعی هستند.

عشایر, عشایر نیمه کوچنده, ظرفیت شناسی, شهرستان روانسر.