محمدرضا کارگربهرابادی - دان ش آموخته کارشناسی ارشد مهندسی معمار ی، دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه فردوسی مشهد

علم الحیل یا اختصارا حیل (جمع کلمه حیله به معنای شگرد، دانش یا شناخت ابزار شگرد ساز) یکی ازشاخه های علوم در بین مسلمانان و ناظر بر ساختار و ساختن اسباب شگفت انگیز بوده است. در این علمعملا از انواع ماشین ها، اعم از ظروفی که برای تفریح و سرگرمی پادشاهان ساخته می شد، تا دستگاه های بالابرنده آب، تلمبه ها، دستگاه های مکش آب، آسیاب های آبی و بادی و انواع ساعت های مکانیکی و آبیبحث می شد.متخصصان تاریخ تکنولوژی اسلامی با تسامح لفظ مهندسی مکانیک یا علم مکانیک را که علم مطالعهویژگی های اشیاء، مانند بحث پیرامون اجسام ساکن و در حال حرکت و حالات موجود در اشیاء نظیر فشار،حجم و دما می باشد را معادل علم الحیل انتخاب کرده اند.در این پژوهش سعی بر آن شده تا ضمن مشخص کردن محدوده علم الحیل به تعریف لغوی و اصطلاحیآن پرداخته سپس به بررسی تاریخچه آن (پیش از اسلام و پس از اسلام)، جایگاه اندیشمندان علم الحیل،چرایی عدم نمود شایسته علم الحیل در جامعه اسلامی و در انتها به نقش علم الحیل در انتقال دانش به دیگرسرزمین ها بپردازیم.

علم الحیل، علم مکانیک، تکنولوژی، پیشه ور، انتقال دانش، جامعه اسلامی