اسماعیل احمدی مقدم - عضو هیئت علمی و دانشیار دانشگاه علوم انتظامی امین
علی جمعه عباس الونداوی - دانشجوی دکترای مدیریت راهبردی دانشگاه عالی دفاع ملی

پس از شکست دولت عثمانی در جنگ جهانی اول، کشور عراق با مرزهای کنونی ایجاد شد و از آن پس، به جهت ساخت قومی و طایفه ای و امتداد این اقوام به خارج از مرزهای سیاسی، عراق همواره با چالش های سیاسی و امنیتی مواجه بوده است؛ تا جایی که حتی در دوران حکومت مستبد بعث و به خصوص صدام حسین و با وجود سرکوب های خشن، این چالش ها همچنان باقی ماند و پس از حمله صدام به کویت و حادثه ۱۱ سپتامبر و حمله امریکا به عراق در عملیات طوفان صحرا و برکناری حکومت صدام حسین نیز این مشکلات نه تنها حل نشد بلکه با مداخله تفرقه افکنانه امریکایی ها پیچیده تر گردید و نظام طایفه ای در قانون اساسی عراق، شکلی رسمی یافت. از آغاز ورود اشغالگران، این کشور همواره صحنه چالش های سیاسی، امنیتی و نظامی بود و ناکارآمدی دولت و ساختارهای رسمی برآمده از نظام سهم خواهی طایفه ای، وحدت ملی، اقتصاد و خدمات عمومی را به چالش کشید و تبعاتی طولانی مدتی نظیر فساد در حکومت و تشدید نارضایتی در مردم را برجای نهاد. مقاله حاضر، با هدف تلاش برای شناخت و تبیین دلایل، عوامل، ریشه ها و پیامدهای نظام طایفه ای در عراق، به دنبال ارائه راهبرد هایی برای برون رفت از این چالش هاست. روش تحقیق حاضر، کتابخانه ای از نوع اکتشافی و توصیفی با رویکرد کیفی است و تحلیل تجارب میدانی محققان در زمانی متمادی نیز منبع دیگری برای غنای مقاله می باشد. طبق نظر محققان، چالش های اصلی قابل بررسی در این زمینه، ساخت طایفه ای کشور از ابتدای تشکیل پس از جنگ جهانی اول، فقدان هویت ملی، امتداد طوایف به خارج از مرزهای سیاسی، اشغال، تجاوز و دخالت های بیگانگان، ناامنی ها و حضور گروه های افراطی خشن، دولت ضعیف و ناکارآمد و فساد اداری می باشند و راهبردهای برون رفت از این چالش ها نیز عبارتند از تمرکز بر بهینه سازی دولت عراق، تحول اقتصادی، کارآمدی نیروهای امنیتی، میانجی گری میان بغداد و اقلیم کردستان، عبور از فرقه گرایی و ادغام هویت ها در هویت ملی و نیز وضع قانونی قاطع برای تعقیب فتنه گران.

عراق, اقوام, طایفه ها, چالش های سیاسی, چالش های امنیتی