فاطمه شکریان - استاد گروه آبخیزداری دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

امروزه معضل آلودگی منابع آبوخاک به عنوان یک موضوع اساسی و تاثیرگذار برای زندگی سالم انسانها و موجودات زنده مطرح است . نیترات به عنوان یکی از منابع غیرمتمرکز آلودگی محیط زیست در پساب و یا زه آبهای کشاورزی ناشی از مصرف بیش ازحد کود برای افزایش باردهی در اراضی کشاورزی آبی می باشد. نفوذ و نشت این آبها به منابع آبهای سطحی و آبهای زیرزمینی باعث آلوده شدن این آبها به نیترات می گردد. نیترات به دلیل بار منفی و عدم جذب بر روی سطوح خاک، به راحتی در پروفیل خاک حرکت می کند و باعث آلودگی آبهای سطحی و زیرزمینی می شود. بنابراین تحقیق حاضر به بررسی مقدار نیترات طی یک دوره ۹ ساله در دشت نکا-بهشهر و باهدف پیش بینی مقدار نیترات طی یک دوره آماری کوتاهمدت تهیه شده است . برای این منظور از دادههای نیترات چاههای دشت نکا-بهشهر طی سالهای ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۹، استفاده شد. ابتدا اطلاعات موجود ازلحاظ آماری موردبررسی و سپس با استفاده از روشهای IDW ،کریجینگ ساده و جهانی نقشه نیترات طی سالهای موجود تهیه شد. درنهایت با استفاده از روش Forecast مقدار نیترات برای پنج سال پیش بینی شد. نتایج مدل IDW نشان داد که پراکنش مقدار نیترات بیشتر در مناطق مسکونی و صنعتی واقع شده است . مقدار خطای روش IDW برای پهنه بندی مقادیر نیترات با سه روش RMSE، MS و RMS به ترتیب برابر است با ۰۶۶/۰، ۰۴/۰ و ۳۱/۰؛ نتایج مدل کریجینگ با دو حالت Ordinal و Universal نشان دادند که مقدار خطای RMS کریجینگ معمولی .برابر است با ۱۰۸/۰ و درروش جهانی مقدار خطای RMS برابر است با ۱۱۲/۰. با توجه به مقادیر خطاهای به دست آمده مشخص شد که مدل IDW دقت بهتری از کریجینگ برای تهیه نقشه نیترات دشت نکا-بهشهر دارد. مقادیر نیترات در سه نوع منابع آب زیرزمینی (چاه عمیق ، نیمه عمیق و چشمه ) بررسی شد. چاه عمیق شامل چاههای کلاک، کلت و گلوگاه، چاه نیمه عمیق شامل گرجی محله و شمال بهشهر و درنهایت چشمه شامل شهیدآباد و لاکتراشان است . با همپوشانی موقعیت هریک از چاههای ذکرشده بر روی نقشه کاربری اراضی منطقه مشخص شد که بیشتر در مناطق مسکونی و اراضی با کشت آبی قرارگرفته اند. نتایج پیش بینی با روش Forecast نیز نشان داد که مقدار نیترات در سالهای آتی روندی افزایشی را نسبت به مقدار اندازه گیری نشان می دهد

آب زیرزمینی ، آلودگی ، پیش بینی ، زمین آمار، روش Forecast