منیره پنج تنی - دانشجوی دکتری پژوهش هنر، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، ایران
مهدی محمدزاده - استاد دانشکده هنرهای زیبا، دانشگاه آتاتورک، ترکیه.

پژوهش حاضر کوشیده است به یاری رویکرد پدیدارشناسانه-هرمنوتیکی هانری کربن به جهان معنای پنج نمونه از نقاشی های تمثیلی گلچین اشعار به تاریخ ۸۰۱ ه.ق متعلق به مکتب شیراز-بهبهان راه یابد. سه پرسش اصلی این پژوهش عبارتند از: چه ارتباطی میان حکمت زمین (جغرافیای شهودی) با فضای نقاشی های تمثیلی وجود دارد؟ دستگاه فکری هانری کربن برای خوانش نگارگری ایرانی –به طور ویژه نقاشی های مکتب شیراز-بهبهان- چه امکاناتی دارد؟ نقاشی های گلچین اشعار به تاریخ ۸۰۱ ه.ق متعلق به مکتب شیراز-بهبهان چه جهان معنایی را آشکار می سازند؟ هدف مقاله استفاده از امکانات دستگاه فکری هانری کربن در خوانش نگاره های مکتب شیراز- بهبهان است. رویکرد این پژوهش توصیفی-تحلیلی و برگرفته از فلسفه پدیدارشناسانه-هرمنوتیکی هانری کربن است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که برای نشان دادن حکمت زمین/جغرافیای شهودی می توان به جای استفاده از روش های ترسیم های متداول در نقاشی، از شیوه های بازنمایی نقاشی های تمثیلی (نگارگری ایرانی) بهره مند شد. تاریخ و جغرافیای شهودی نه در ارض ناسوت بلکه در ارض ملکوت رخ می دهند و راه وصول به آن ها از طریق قوه خیال است. اگر بنا شد چنین عالمی –ارض ملکوت- ترسیم شود، نقاشی های تمثیلی مانند نگارگری ایرانی قادر به چنین کاری هستند. دستگاه فکری و آرای هانری کربن در «مواقعی»–مانند نقاشی های گلچین مذکور- برای «گونه »ای از تفسیر نگارگری ایرانی راه گشاست. اندیشه او امکان تاویل و رمزگشایی دیداری و محتوایی «برخی» از آثار نگارگری ایرانی را فراهم می کند. بر اساس اندیشه پدیدارشناسانه-هرمنوتیکی هانری کربن و با ارجاعات و اشاراتی به متون مزدایی ایران باستان، می توان گفت، نقاشی های گلچین اشعار به تاریخ ۸۰۱ ه.ق می توانند حکمت زمین -را که در آن پرسش از «چیستی» زمین به «کیستی» و تصاویر زمین طبیعی به زمین شهودی تبدیل می شود- تجسم ببخشند. همچنین در انتهای مقاله به نقد رویکرد کربن و محدودیت های آن اشاره مختصری کردیم.

پدیدارشناسی, هرمنوتیک, کربن, حکمت زمین, نگارگری