جواد مصرآبادی - دانشجوی دکتری روانشناسی تربیتی
داوود حسینی نسب - استاد دانشگاه تبریز
اسکندر فتحی آذر - استاد دانشگاه تبریز
محمد مقدم - استاد دانشگاه تبریز

این پژوهش با هدف تعیین میزان اثربخشی شیوه­های ارائه نقشه مفهومی، ساخت نقشه مفهومی و عدم استفاده از نقشه مفهومی بر بازده­های شناختی (یادداری، درک و حل مساله) و عاطفی (نگرش نسبت به مدرسه، نگرش نسبت به معلم و کلاس، انگیزش/خود-نظم دهی، ادراک خود-تحصیلی و ارزش­گذاری هدف­ها) در یادگیری درس زیست­شناسی اجرا شد. اثرات کاربندی­ها بر بازده­های شناختی فراگیران از طریق آزمون پیشرفت تحصیلی و بر بازده­های عاطفی از طریق پرسشنامه سنجش نگرش نسبت به مدرسه که هر دو دارای شاخص­های قابل قبول روایی و پایایی بودند، مورد اندازه­گیری قرار گرفت. این پژوهش مبتنی بر یک طرح شبه آزمایشی با پیش­آزمون و پس آزمون بود. کلاس­های درسی از قبل تشکیل شده به روش نمونه­گیری هدفمند به عنوان ۴ گروه آزمایشی و ۲ گروه کنترل انتخاب شدند. در دو گروه آزمایشی، نقشه­های از قبل آماده شده در فرایند آموزش کلاسی به آزمودنی­ها ارائه شد و اعضای دو گروه آزمایشی دیگر به تهیه نقشه­های مفهومی از متن­های آموزش داده شده پرداختند. یافته­های پژوهش حاضر نشان می­دهند که هر دو شیوه ارائه و ساخت نقشه مفهومی در مقایسه با شیوه مرسوم آموزش بر متغیرهای یادداری و درک تاثیر مثبت بیشتری دارند، اما این دو روش اثر معنی­داری بر عملکرد حل مساله ندارند. در این مقایسه­ها هیچ­کدام از دو روش تهیه و ارائه برتری مشخصی نسبت به هم نداشتند. یافته­ها در ارتباط با متغیرهای عاطفی نشان می­دهند که ارائه نقشه­های از قبل آماده شده، موجب بهبود نگرش نسبت به معلم و کلاس می­شود اما ساخت نقشه­های مفهومی بر انگیزش و خود نظم­دهی فراگیران تاثیر مثبتی دارد.

نقشه مفهومی, عاطفه تحصیلی, پیشرفت تحصیلی, حل مساله, درک, یادگیری زیست شناسی