اعظم رحیمی - دانش آموخته کارشناسی ارشد تاریخ و فلسفه تعلیم و تربیت، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
فاطمه وجدانی - دانشیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران .
محمدتقی بیگدلی - استادیار مرکز علم و فناوری تعلیم و تربیت اسلامی، دانشگاه جامع امام حسین(ع)، تهران، ایران.

ایجاد «گرایش به تفکر» رویکردی است که اخیرا برای پرورش تفکر در نظام­ های آموزشی جهان مورد­توجه قرار گرفته است؛ چرا­که صرفا با آموزش «مهارت» اندیشیدن به فراگیران، نمی ­توان اندیشه­ ورز شدن آنها را تضمین کرد. از­آنجا­که گرایش فکری پدیده فرهنگی است و از تعامل با باورها، ارزش و هنجارهای محیطی نشئت می­ گیرد، توجه به عناصر فرهنگی در «گرایش به تفکر»، بسیار حائز اهمیت است؛ از­این­ رو، هدف در پژوهش حاضر،  شناسایی عوامل و موانع گرایش به تفکر، براساس قرآن کریم و ارائه پیشنهاداتی برای نظام­ های تربیتی، بود. برای این منظور ۲۳۲ آیه که حیطه مفهومی و مضامین آنها نمایان گر موضوع تفکر در قرآن کریم بودند، شناسایی و مورد­تحلیل قرار گرفتند. پس­ از استخراج مفاهیم اولیه (۲۸ مفهوم ­پایه)، در­نهایت، ۴ محور کلیدی برای عوامل و موانع «گرایش به تفکر»، از دیدگاه قرآن کریم، شناسایی شد. نتایج پژوهش حاضر، از نگاه قرآن کریم، بیانگر آن است که به جریان انداختن تفکر نیازمند عواملی چون منابع و موضوعاتی برای تفکر، روش مناسب، مصون سازی تفکر از عوامل بازدارنده (موانع) و تقویت و راهبری تفکر، از طریق عوامل تسهیل کننده، است. بر همین اساس، لازم است مربیان با ایفای نقش الگویی برای تفکرورزی، تهیه محتوای غنی و نافع، فراهم کردن فرصت­­ ها و فعالیت­ هایی برای تفکر و چالش­ های فکری، فرضیه ­آزمایی، گسترش ظرفیت درک شهودی و باطنی، تربیت اخلاقی و تهذیب نفس و زمینه گرایش به تفکر را در فراگیران فراهم ­نمایند.

تفکر, دلالت های تربیتی, «گرایش به تفکر», قرآن کریم