مجید کریمی پور ریحان - دانشیار مرکز مطالعات بین الملل بیابان، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
حسن مومنی - دکتری علوم جغرافیایی از دانشگاه خوارزمی و پژوهشگر پژوهشکده مطالعات فناوری، تهران، ایران.
امین شهسوار - کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری آمایش شهری، دانشگاه خوارزمی تهران، ایران.

قلمروهای پیراشهری به عنوان فضایی اجتماعی اقتصادی با ترکیبی از ویژگی ‎های شهری و روستایی، اغلب به عنوان نواحی پیرامون شناخته می ‎شود که در آن نظام ‎های کشاورزی، شهری و طبیعی در تعاملی پایا و مداوم با یکدیگر قرار دارند. در این عرصه ­ها پیوندهای گوناگونی بر­حسب شرایط و بسترهای اقتصادی بر­قرار است، این پیوندها می ­توانند اثرات توسعه­ و یا ضدتوسعه برای هرکدام از فضاهای شهری و یا روستایی (به ویژه روستاها) ایجاد کند. این پژوهش با درک موضوع مذکور در پی تجزیه و پردازش روابط منطقه­ ای پیراشهری در مرکز استان زنجان است؛ بنابراین با روش توصیفی- تحلیلی به نحوه ارتباطات متقابل روستاهای نمونه پیرامونی با شهر زنجان پرداخته است و در این راستا شاخص ­های مرتبط که به وسیله مراجع مورد وثوق استخراج گردید به روایی قابل قبول رسیده و جهت تحلیل پژوهش مورداستفاده قرارگرفته اند، روش گردآوری اطلاعات اسنادی و پیمایشی می­ باشد. برای تحلیل داده­ ها از مدل AHP و TOPSIS استفاده شده است. از سوی دیگر بر اساس روش مشارکتی که توسط پژوهشگران این تحقیق صورت گرفت و برخی از اسناد و منابع علمی قابل دسترس، میزان وابستگی هرکدام از روستاهای نمونه پیرامونی نسبت به مرکزیت شهر زنجان مشخص گردیده است. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که سکونتگاه های پیراشهری با وجود یکپارچگی فضایی با نواحی شهری به دلیل رشد سریع، پویایی و ویژگی های اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی مختلط می تواند هم از نواحی شهری و هم از نواحی روستایی متمایز باشد و حالت سومی که هیچ کدام از سکونتگاه های قبلی نیست و یا هم شهری است و هم روستایی را به وجود آورد. همچنین نتایج نهایی تحقیق به وابستگی زیاد روستای والارود با شهر زنجان اشاره دارد و روستاهای دواسب، دیزج آباد و رازبین به ترتیب در رتبه­ های بعدی قرارگرفته اند.

روابط منطقه ای, پیراشهر, پیوند- وابستگی, جریان فضایی, شهر زنجان