نیما خالدی - استادیار، موسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران
مهدی رضائی - استادیار، موسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران
مجتبی علیزاده فرد درآباد - کارشناسی ارشد، موسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران

بیماری پوسیدگی فوزاریومی یکی از مهم­ترین بیماری های قارچی بنه زعفران در سراسر جهان است که می تواند منجر به کاهش عملکرد محصول و کیفیت بنه های دختری تولید شده شود. هدف از این پژوهش، جداسازی و شناسایی عوامل بیماری پوسیدگی فوزاریومی بنه زعفران و بررسی میزان بیماریزایی آن ها می باشد. به­منظور شناسایی گونه های Fusarium عامل بیماری پوسیدگی فوزاریومی از بنه های زعفران دارای علایم پوسیدگی از مزارع مختلف استان های همدان، گلستان، کرمان، کردستان، سمنان، کرمانشاه، اردبیل، آذربایجان­شرقی، خراسان­شمالی، خراسان­رضوی، اصفهان و خراسان­جنوبی نمونه برداری شد. جدایه های قارچی پس از جداسازی و خالص سازی، بر اساس ویژگی های ریخت شناختی و آغازگرهای اختصاصی گونه شناسایی و تایید شدند. همچنین میزان بیماریزایی جدایه ها با آزمون بیماریزایی به صورت مصنوعی در گلخانه مطابق اصول کخ، روی بنه های زعفران بررسی شد. نتایج نشان داد که حدود ۶/۳۸ درصد از نمونه ها، در دامنه ۱ تا ۵ درصد، آلوده به بیماری پوسیدگی فوزاریومی بودند. در مجموع، بر اساس ویژگی های ریخت شناختی و مولکولی ۳۳ جدایه متعلق به گونه های Fusarium oxysporum (۲۶ جدایه، ۸/۷۸ درصد) و F. solani sensu lato (۷ جدایه، ۲/۲۱ درصد) شناسایی شدند. نتایج آزمون بیماریزایی نشان داد که تمامی جدایه های Fusarium spp. بیماریزا بوده  و درجات مختلفی از شاخص بیماری را نشان می دهند. نتایج تعیین آزمون فرم اختصاصی گونه F. oxysporum روی گیاهان مختلف نشان داد که تمامی جدایه ها روی گلایول، زنبق و زعفران زینتی ایجاد پژمردگی و زردی اندام های هوایی، بافت مردگی و پوسیدگی اندام زیرزمینی نموده و تحت عنوان F. oxysporum f. sp. gladioli نام گرفتند. این اولین گزارش در مورد شناسایی گونه F. oxysporum f. sp. gladioli از مزارع زعفران در شهرستان های ملایر، بیجار، کنگاور، پارس آباد، مرند، نطنز، نجف­آباد و گونه F. solani sensu lato از مزارع زعفران در شهرستان های آزادشهر، شیروان، اسفراین، کاشمر، نجف آباد، بشرویه از روی بنه زعفران می­باشد. یافته های این پژوهش، دیدگاه های جدیدی را درباره وضعیت سلامت بنه های زعفران به بیماری پوسیدگی فوزاریومی ارائه می دهد که می تواند در بازنگری استاندارد ملی سلامت بنه های زعفران و تعیین مناطق مستعد برای کشت بنه گواهی شده در ایران، مورد استفاده قرار گیرد.

بیماریزایی, ریخت شناختی, شناسایی, مولکولی